Tímarit Máls og menningar - 01.06.2010, Page 123

D ó m a r u m b æ k u r
TMM 2010 · 2 123
höfðum afskaplega lítið að segja af trúardeilum. Átökin í Kjalnesingasögu eru
sennilega hreinn skáldskapur, og þar með er ekkert eftir nema Kristnisaga og
túlkanir síðari alda. Hitt er miklu meira áberandi: Heiðnir og kristnir bjuggu
í ágætri grannasætt, voru eiginlega ekkert að abbast hvorir upp á aðra. Þetta
verður spennandi í framhaldi Auðar (því það er óhugsandi annað en Vilborg
fylgi sinni konu áfram). Þegar hún kemur til Íslands með kristna kelta og sest
að í Dölum vestur þá veldur það engum árekstrum, og reyndar hefur mig lengi
grunað að Dalamenn hafi verið tvítyngdir um þessar mundir og nokkuð jafn-
vígir á norrænu og gelísku. Aldrei á Melkorka hin írska í neinum vandræðum
með samskipti eftir að hún fer að tala og Ólafur sonur hennar er hraðmæltur á
írsku þegar hann kemur til útlanda.
Með þessu er ég vitanlega ekki að segja að trúarbragðadeilur hafi ekki komið
fyrir víða um lönd. Vissulega rændu víkingar, brenndu og nauðguðu. En ég
held samt að þeir víkingar sem fundust einir fimmtíu talsins í fjöldagröf í
Waymouth á Englandi um daginn og höfðu verið hálshöggnir, hafi ekki verið
líflátnir fyrir trú sína heldur bölvaðan yfirgang. Frá þessum fundi sagði með
þessum orðum á vef Ríkisútvarpsins:
Fornleifafræðingar frá Oxford telja að víkingarnir hafi verið teknir af lífi ein-
hverntíma á árum 910 til 1030. Líklegast sé að þar hafi verið að verki heimamenn,
Engilsaxar sem máttu þola miklar búsifjar vegna árása norrænna víkinga, sem að
lokum leiddu til þess að Danakóngur náði yfirráðum á Englandi.
Nú gæti Vilborg bent á að það er ekki alltaf víst hverrar þjóðar eða hvaða
búsetu menn eru á þessum tíma, en strontíum í tönnum hinna höggnu bendir
til Norðurlanda, kannski Svíþjóðar. Þetta voru sem sagt ribbaldar ekkert síður
en íslensku útrásarvíkingarnir.
En það verður fróðlegt að sjá hvernig Vilborg heldur áfram að endurskapa
söguna í ljósi þeirra ákvarðana sem hún hefur tekið þegar.
Málnotkun er ævinlega stórmál þegar skrifaðar eru sögulegar skáldsögur. Á
einum punkti má ég til með að hæla Vilborgu sérstaklega: Þótt ég kunni ekkert
fyrir mér í írskri og skoskri gelísku, finnst mér afskaplega sannfærandi þegar
hún slettir þeim tungum. Hún gerir það bráðsmekklega og aldrei svo að lesandi
sem ekkert skilur sé í nokkrum vandræðum.
Hins vegar getur svo notkun móðurtungunnar ergt gamlan norrænufræð-
ing. Til dæmis finnst mér ótrúlegt að lesa að „Úlfur kennir hana við hreinkýr
sem bíður [ekki bíða] tarfsins“ (bls. 163). Í þolfalli heitir kýr kú í eintölu í
íslensku ritmáli, ef ég veit rétt. Það er enginn vandi að gera svona mistök, en
virðulegt forlag á að hafa lesara sem lagfæra. – Ég hef hrokkið við undanfarin
ár þegar ég hef verið að lesa veftexta þar sem lítur út fyrir að óttinn við að
festast á einsoginu, eins og það var einu sinni orðað, virðist hafa leitt til að
menn eru fastir á lík-toginu. Í mínu máli er það sem er líkt einmitt ekki eins.
Vilborg notar þetta „líkt og“ stundum ótæpilega og ég skil ekki hvers vegna. Er
betra að skrifa „Gestrisni er helg skylda á Írlandi líkt og heima í Suðureyjum“