Tímarit Máls og menningar - 01.06.2010, Síða 137

D ó m a r u m b æ k u r
TMM 2010 · 2 137
við Geirsbúð og svo meira eða minna flestir broddborgararnir sem eru vita-
skuld á hjólum í kringum kónginn og reynir þar hver að ota sínum tota. Í því
stjákli afhjúpast bæði hégómaskapur og minnimáttarkennd sem hafa víða
almenna skírskotun.
Helgi Ingólfsson hóf rithöfundarferil sinn með tveimur sögulegum skáldsög-
um um Róm til forna, en skrifaði síðan nokkrar prýðilegar gamansögur úr
Reykjavík samtímans. Sú fyrsta þeirra, Andsælis á auðnuhjólinu, um hinn sein-
heppna kennara Jóhannes hefur notið mikilla vinsælda og eftir henni var gerð
samnefnd kvikmynd á síðasta ári. Helgi starfar sem kennari í MR, og þekkir
greinilega vel til sögu þeirrar stofnunar og húsakynna, eins og glöggt kemur fram
í Þegar kóngur kom. Vel má reyndar ímynda sér að dagleg viðvera hans í sögu-
frægu húsi Lærða skólans hafi beinlínis verið kveikja sögunnar eða einhverra
atburða hennar. Til að mynda hefur þurft gagnkunnugan mann til að skrifa þátt-
inn um húsvörðinn Jón Árnason þjóðsagnasafnara og kolakjallarann.
Þegar kóngur kom er á yfirborðinu saga um glæp, en eftir því sem henni
vindur fram skiptir morðið í upphafi sögu sífellt minna máli, en athyglin
beinist þeim mun meira að barni hinnar stoltu en ógæfusömu Siggu tólf og
meira er kynt undir spursmálinu um hver hafi verið barnsfaðirinn. Þessa fléttu
notar Helgi til þess að draga upp mynd af mannlífinu í Reykjavík og er
skemmst frá því að segja að sú mynd er í senn ótrúlega fjölhliða og trúverðug.
Helgi hefur unnið heimildavinnu sína af mikilli gaumgæfni og komið auga á
marga sniðuga atburði og smáatriði sem hann nýtir sem krydd í söguna og til
þess að breikka mannlífsmyndina. Dæmi um slíkt er frásögnin af fallbyssu-
slysinu í Öskjuhlíð sem Helgi tengir meginfléttu sögunnar. Alveg frá upphafi
sögu grunar lesanda raunar að meira hangi á spýtunni en morðið á Siggu tólf,
og Helgi ýtir lævíslega undir slíka tilfinningu. Samt tekst honum að koma
lesanda á óvart í lokin – og nú er rétt að tala undir rós til þess að spilla ekki
fyrir væntanlegum lesendum – og um þann snúning allan má segja, eins og um
söguna í heild, að hann er bæði trúverðugur og skemmtilegur í sögulegu sam-
hengi. En við þennan snúning breytist eðli frásagnarinnar; Þegar kóngur kom
verður skáldsaga sem veltir upp spurningum um samspil tilviljana í sögulegu
samhengi og hvernig sagan hefði orðið önnur ef örlögin hefðu hagað sumum
hlutum öðruvísi.
Um trúverðugleikann veldur mestu hvern höfundur velur til þess að segja
söguna og vera í forgrunni hennar. Gömlu og sígildu bragði er þar beitt; hand-
rit kemur í leitirnar, að þessu sinni gamalt handrit úr Vesturheimi, þar sem
leynist frásögn Móritzar Halldórssonar læknis af atburðum sem urðu árið sem
hann varð stúdent, konungskomuárið 1874. Eitt margra atriða sem gera Móritz
stúdentsefni að hentugum sögumanni er faðir hans, Halldór Kr. Friðriksson
yfirkennari sem kemur mjög við sögu. Halldór var alla tíð nátengdur Sóma
Íslands, studdi hann gegnum þykkt og þunnt, og stóð að öðru leyti nokkurn
veginn eins hátt á strái í íslensku samfélagi á þessum tíma og hægt var að
komast, var til dæmis í forsvari fyrir undirbúning konungskomunnar. Halldór
virðist hafa verið sérkennilegur maður, var sagður heldur þurrpumpulegur og