Tímarit Máls og menningar - 01.12.2013, Blaðsíða 49

TMM 2013 · 4 49
Hjalti Hugason
Þjóðarsálin í kjölfar
fjármálahruns
Hrunið 2008 frá sjónarhóli guðfræðinnar
Inngangur
Á liðnum vetri gekkst Vísindafélag Íslendinga fyrir málþingi um íslensku
þjóðarsálina í kjölfar fjármálahruns. Þar var beitt hagfræðilegri, félags-
fræðilegri og lýðheilsufræðilegri greiningu á orsökum og afleiðingum
efnahagshamfaranna haustið 2008. Auk þess kom í hlut þess sem hér skrifar
að gera grein fyrir sjónarhorni guðfræðinnar.
Það er ljóst að hagfræði, félagsfræði og lýðheilsufræði eru lykilgreinar
þegar rýnt skal í orsakir og afleiðingar þess Hruns sem hér átti sér stað. Þar
hljóta einnig ýmsar aðrar fræðigreinar að leggja sitt af mörkum eins og lög-
fræði, stjórnmálafræði, sálfræði, heimspeki og siðfræði sem raunar getur
hvort heldur sem er verið grein á meiði heimspeki eða guðfræði eftir því í
hvaða samhengi hún er stunduð.1
Í þessari grein verður fram haldið þeim hugleiðingum sem fyrrgreint
málþing vakti og látið reyna á hvort guðfræði í sértækri merkingu hafi eitt-
hvað markvert fram að færa í orðræðunni um Hrunið, eðli þess, orsakir,
afleiðingar eða úrvinnslu sem aðrar greinar bjóða ekki upp á í sama mæli.
Hér verður því ekki beitt sjónarhorni guðfræðilegrar siðfræði en fyrir
hennar hönd virðist mögulegt að svara fyrrgreindri spurningu játandi líkt
og þegar heimspekileg siðfræði á í hlut.
Fjármálahrun eða félagslegt „tráma“?
Skilningur okkar á Hruninu sjálfu veldur miklu um hvort svör okkar
við spurningunni um marktækt framlag guðfræðinnar verða jákvæð eða
neikvæð. Sé litið svo á að um fjármála- eða efnahagshrun í þröngri merkingu
hafi verið að ræða er eðlilegt að líta svo á að guðfræði í þröngum skilningi
hafi lítið fram að færa varðandi greiningu á orsökum þess og afleiðingum
umfram það sem guðfræðileg siðfræði legði til málanna.
Því er mikilvægt að spyrja í upphafi hvort er réttlætanlegt að líta svo á að