Tímarit Máls og menningar - 01.12.2013, Qupperneq 100

Ó m a r Va l d i m a r s s o n
100 TMM 2013 · 4
Búkarest. Síki eru við tvær hliðar byggingarinnar en fyrir framan hana er
mikið hellulagt torg. Stöðugur straumur fólks er að grafhýsinu. Útlendingar
fá að koma þar að samkvæmt sérstöku boði tvisvar í viku.
Stranglega er bannað að taka myndir, reykja eða tala eftir að komið er
inn og lögð var á það áhersla við mig að ég yrði að vera í jakka og með
bindi – það bæri að sýna tilhlýðilega virðingu á þessum helga stað. Frá
bílastæðinu handan við torgið eru gestir fluttir með neðanjarðarlest að sjálfu
húsinu og þar skilur maður allt lauslegt eftir. Síðan taka við nokkur löng
færibönd þar sem brýnt er fyrir gestunum að snúa beint fram og hafa hljótt.
Loks kemur maður inn í ílangan súlnasal þar sem mikið, hvítt stein- eða
marmaralíkneski af Kim Il-sung blasir við, baðað bleikrauðu ljósi. Vopn-
aðir verðir standa hreyfingarlausir þar á bak við. Þarna er manni gert að
standa grafkyrr við gula línu í gólfinu þar til verðirnir, konur í „hanbok“,
þjóðbúningi kvenna, benda manni áfram inn í næsta sal. Þar eru á veggjum
lágmyndir af grátandi fólki – svipmyndir af fólkinu sem syrgði leiðtoga sinn
með miklum harmalátum 1994, eins og sýnt hefur verið í sjónvarpi um allan
heim. Úr þessum sal er farið með færibandi upp á næstu hæð og í gegnum
mikinn vélrænan vindstreng þar sem öllu kuski, ryki og óhreinindum er
blásið af manni.
Þá kemst maður loks inn í salinn þar sem Leiðtoginn mikli liggur í sinni
hinstu hvílu. Fjórir og fjórir ganga saman og eru minntir á að hneigja sig
við fætur Leiðtogans og svo beggja vegna við kistuna. Tár streyma niður
kinnar margra Kóreumannanna sem þarna eru, einkum þeirra sem komnir
eru á miðjan aldur og ólust upp við þá óhrekjanlegu vitneskju að Leiðtoginn
mikli, sjálfur marskálkurinn, vekti yfir þeim alla daga og nætur og að
hann einn gæti tryggt öryggi þeirra og hamingju. Barbara Demick segir frá
konu að nafni Song er lýsti tilfinningum sínum þegar hún heyrði af fráfalli
Leiðtogans:
„Hvernig eigum við að lifa? Hvað eigum við að gera án marskálksins?“…Ef mars-
skálkurinn mikli gat dáið, gat allt gerst. Allir Norður-Kóreubúar muna ótrúlega vel
hvar þeir voru staddir og hvað þeir voru að gera þegar þeir fréttu af andláti Kim
Il-sung. Í þau ár sem ég hef átt viðtöl við fólk frá Norður-Kóreu hefur mér lærst
að spyrja spurningarinnar. „Hvar varstu þegar þú fékkst fréttirnar?“ Viðmælandi
minn réttir alltaf úr sér …
Juche – hinn „dýrðlegi ávöxtur“
Þótt allt annað rafmagn fari af logar alltaf rautt ljós efst í 170 metra háum
Juche-turninum á bökkum Taedong-árinnar sem rennur í gegnum Pyong-
yang, andspænis Kim Il-sung torgi, og blasir við hvar sem maður er staddur í
höfuðstaðnum. Turninn var reistur til að minnast sjötugsafmælis Leiðtogans
mikla og Kim Jong-il sjálfur er sagður arkitektinn. Juche-turninn er byggður
úr 25.550 granítblokkum, einni fyrir hvern dag í lífi Leiðtogans mikla, en