Tímarit Máls og menningar - 01.12.2013, Blaðsíða 139

D ó m a r u m b æ k u r
TMM 2013 · 4 139
tengslum við teikningu og vatnslitamál-
un, sem aftur tengist viðfangsefni mál-
arans, að mála eða teikna tré: „Mér
finnst stundum eitthvað annarlegt við
að teikna tré á það sem einusinni var
líka tré – þennan hvíta pappír. Í því er
einhver óskiljanleg mótsögn, einsog
reyndar í allri list.“5
Sú staðreynd að rithöfundurinn notar
ritvél við að skrifa skáldsöguna dregur
einmitt líka fram samband skáldskapar-
ins við efnislegt form hans á pappírnum.
Hin árangurslitla glíma við skáldsög-
una, með ritvélina að vopni, er svo bein-
línis raungerð með því að blekið í
ritvélar borðanum er orðið afar dauft
strax í upphafi sögunnar, auk þess sem
eitthvað ólag er á bókstafnum b. Og til
að bæta gráu ofan á svart, eða öllu held-
ur hvítu ofan á grátt, virðist ómögulegt
fyrir rithöfundinn að nálgast nýjan
borða í ritvélina. Skáldsagnagerðin er
því ekki aðeins erfið með tilliti til við-
fangsefnisins heldur einnig með tilliti til
sjálfrar ritunaraðferðarinnar. Eftir því
sem skrifin þokast áfram dofnar borð-
inn í ritvélinni uns letrið verður vart
sýnilegt. Þetta virðist ekki trufla rithöf-
undinn: „Letrið verður sífelt daufara.
Bráðum verða stafirnir ósýnilegir, og þá
er ég búinn að ná fullkomnun í ritlist-
inni“ (bls. 41).
Lesandinn fær auk þess sterka til-
finningu fyrir því að verkefnið sé
dauðadæmt frá upphafi enda gefur rit-
höfundurinn það í skyn á margvíslegan
hátt, „ég held að þetta verði ekki
skemmtileg bók. Ef ég væri lesandi
mundi ég varla nenna að lesa hana“ (bls.
95). Skrifin ganga út á eitthvað allt
annað en að ljúka bókinni og gefa hana
út. Þau stafa af einhverri annarri þörf –
innri þörf. Þetta sést bæði á því hve litlu
það skiptir hann þótt orðin hætti að
vera greinileg á pappírnum en einnig í
samskiptum hans við útgefanda sinn:
„Útgefandinn minn hringir og spyr
hvort ég sé alveg ákveðinn að vera ekki
með bók. Ekki veit ég hvernig honum
dettur í hug að spyrja svona, á miðju
hausti. Ég segist vera harðákveðinn“
(bls. 94). Hér er enn vert að draga fram
ákveðin líkindi með Sandárbókinni því
sú sköpun sem málarinn ástundar, að
mála og teikna tré, er af svipuðum
meiði: „Ekki veit ég afhverju ég mála
svona núna. Ég ætla ekki einusinni að
selja þessar myndir eða sýna, svo ég þarf
ekki þessvegna að mála stillimyndir úr
náttúrunni. Mig langar einfaldlega bara
til að mála svona. Í fyrsta sinn í mörg ár
þykir mér aftur skemmtilegt að mála.“6
Og þótt ekki sé hægt að segja að rithöf-
undurinn í Suðurglugganum hafi
ánægju af því að skrifa skáldsöguna eru
aðrir textar sem koma til hans áreynslu-
laust: „Hef ekki reynt að yrkja ljóð í
tuttugu ár. Allt í einu koma fáein orð úr
þeirri deild. Ég þekki þau strax þegar
þau birtast, þau raða sér öðruvísi saman
en orð í sögu“ (bls. 12). Listin sprettur
ævinlega fram í frjóum huga en þegar
listamanninum er sett fyrir að framleiða
markaðsvöru er eins og hún deyi í
höndunum á honum.
Þótt ljóðin séu sjálfsprottin (ólíkt
stritinu við skáldsöguna), á svipaðan
hátt og trjáteikningar málarans, eru þau
sama marki brennd og aðrir textar sem
skrifaðir eru í verkinu; þeim er tæpast
ætlað að komast í tæri við lesendur.
Reyndar er það svo að engir textar sem
skrifaðir eru í verkinu komast nokkurn-
tímann í tæri við lesendur. Skáldsagan
sem rithöfundurinn vinnur að hverfur
smátt og smátt inn í hvítan pappírinn,
af þeim sökum má efast um að hún
komi nokkurntímann út, og raunar
gefur höfundurinn sjálfur það í skyn.
Bréf sem hann skrifar konunni sem er
honum þó ofarlega í huga eru aldrei
póstlögð, því þótt rithöfundurinn aki