Tímarit Máls og menningar - 01.12.2013, Blaðsíða 142

D ó m a r u m b æ k u r
142 TMM 2013 · 4
DV reynist honum, eins og nærri má
geta, erfiður hjalli að klífa. Um leið og
hún minnir hann á eineltið sem hann
varð fyrir í æsku veldur málið allt
honum miklum sálarkvölum og ótta;
hann verður mannfælinn og þungsinna
og þráir lausn frá hinum „samfélagslega
hryllingi“ sem opinberast daglega á
síðum dagblaðanna: „Það vantar nýtt
hneyksli, nýtt stórsmygl, nýtt rán, nýtt
morð, almennilega slátrun, bara eitt-
hvað nógu blóðugt með kjöt á beinun-
um til að reisa úr sjúkrarekkjunni
násoltna þjóðarsálina með svallveislu af
eymd og þjáningu annarra“ (144).
Lausnina sér Sókrates einna helst í ein-
angrun:
Ég fer að sjá í hillingum fangaklefann
sem bíður mín og hlakka til að geta setið
í tíu ár við lestur og skriftir frá morgni
til kvölds óáreittur í vernduðu umhverfi,
laus við samfélagið, bara einn með
bækur, lítið útvarp og ef til vill skáktölvu,
uppá félagsskapinn. Þetta er sannkölluð
lausn á mínu lífi! … Heilabúið er eina
jarðnæðið sem maður mun nokkurn-
tímann fá. (140)
Þessi lausn er þó ekki í boði enda ljóst
að Sókrates er ekki sekur í því máli sem
dómstóll dagblaða og götunnar hefur
sakfellt hann í; í staðinn fær hann sér
vinnu í kjötvinnslunni Flesk & síðu
uppi á Kjalarnesi og er þar í þokkalegu
skjóli fyrir atburðinum um sinn. Það er
þó hvorki lögfræði né kjötvinnsla sem
hugur Sókratesar stendur til. Eins og sjá
má af hugmynd hans um lausn þá er hér
um að ræða bókhneigðan ungan mann
sem sýslar við skriftir og á vafalaust
ýmislegt sameiginlegt með höfundi sem
– þótt það skipti ekki máli – gefur þeirri
tengingu undir fótinn seint í sögu: „[…]
ég hefði heitið eitthvað annað / ef til vill
Ófeigur“ (366). Nafnið hlaut sögumaður
ekki vegna aðdáunar foreldranna á
heimspekingnum gríska heldur á brasil-
ískri knattspyrnuhetju sem var á hátindi
frægðar sinnar þegar sögumaður fædd-
ist. Í ljós kemur að Sókrates hneigist
reyndar einmitt að heimspeki, bók-
menntum og listum. Hann hefði kosið
að læra heimspeki en þorði það ekki því
„það er ekki hægt að læra heimspeki og
heita Sókrates, ég hafði þegar fengið
minn skammt af andlegu ofbeldi skóla-
göngunnar“ (44).
Til að byrja með líður Sókratesi sæmi-
lega í kjötvinnslunni; vinnan er auðveld,
hann sinnir henni vel og fljótlega er
honum trúað fyrir ábyrgðarstöðum
þegar hann leysir af hvern yfirmanninn
á fætur öðrum meðan þeir skreppa í
sumarfrí. Þannig kynnist Sókrates smám
saman innviðum fyrirtækisins og getur
kynnt fyrir lesandanum „anatómíu kjöt-
vinnslunnar“, svo notað sé orðalag höf-
undar úr áðurnefndu viðtali. Þar upplýs-
ir Ófeigur líka að lýsingin á Fleski & síðu
byggi að hluta til á hans eigin reynslu
þegar hann, um tvítugt, vann um skeið í
kjötvinnslunni Síld & fiskur í Hafnar-
firði. Ófeigur dregur ekki dul á að hann
sér í slíkum vinnustað sögusvið sem
gefur möguleika á „að spegla sam félagið
sem við búum í; hvernig svona lokuð
verksmiðja virkar sem samfélag og í
rauninni fjölskylda líka.“ Um leið býður
lýsing hans á kjötvinnslunni – sem er í
senn húmorísk og grótesk – upp á ádeilu
á verksmiðjubúskap því, með orðum
höfundar: „[…] svoleiðis bú eru ekkert
annað en útrýmingarbúðir fyrir dýr og
framleiðsla á dauða“. Með þessari aðferð
er Ófeigur að tengja sig við þekkt bók-
menntaminni, allegóríuna eða táknsög-
una. Upp í hugann koma verk á borð við
The Jungle eftir bandaríska höfundinn
Upton Sinclair (íslensk þýðing Páls
Bjarnasonar kom út 1914 undir heitinu Á
refilstigum) og Animal farm eftir
George Orwell (íslensk þýðing Jóns Sig-