Tímarit Máls og menningar - 01.12.2013, Blaðsíða 10

A r n a l d u r I n d r i ð a s o n
10 TMM 2013 · 4
áttu að taka sér til fyrirmyndar. Ekki Kárahnjúkavirkjun og útlensk álfyrir-
tæki. Ekki frystigeymslur austur í Kína. Ekki olíuauðlindir á Drekasvæðinu.
Þegar við viljum hugsa til raunverulegra verðmæta sem eru alveg ósnortin
af bóluáhrifum eða hagvexti eða gjaldeyrishöftum eða efnahagshruni og
alþjóðabanka, þá er gott að hugsa til Konungsbókar.
Það rann upp fyrir mér þegar ég leitaði að einhverju sem fól í sér sönn
verðmæti andstætt froðuverðmætunum og skrifaði litla ævintýrasögu um
íslenskan prófessor í Kaupmannahöfn á sjötta áratugnum sem misst hafði
okkar dýrmætu Konungsbók úr höndum sér og reyndi að ná henni til baka.
Þegar sagan kom út árið 2006 hafði bókaþjóðin á fáeinum árum stökkbreyst
í bankaþjóð og sagan af prófessornum átti að vera einhvers konar andmæli
gegn þeirri vissu sem þá ríkti, að peningar einir skiptu máli í lífinu. Áminn-
ing um að við hefðum með einhverjum hætti glatað því sem meiru skipti,
glatað uppruna okkar, glatað Konungsbók. Þá flugu auðmenn hér um loftin
blá á einkaþotum svo varla sást til sólar. Litlar kammersveitir léku undir
borðum hinna nýríku. Manngildið var metið í himinháum kúlueignum
og óskiljanlegum kúlulánum. Og menn borðuðu gull suður undir dóm-
kirkjunni fögru í Mílanó.
Þá var gott að geta sótt í handritin og þannig getum við alltaf leitað í
þann bókmenntalega fjársjóð sem þau geyma þegar á reynir og okkur vantar
leiðsögn í gegnum þokuna. Sagnaarfur okkar, varðveittur í handritunum,
minnir sífellt á sig og verður okkur að söguefni þegar við þurfum á því að
halda að staldra við og draga andann og sjá hvert við stefnum. Hann getur
aldrei verið dauður bókstafurinn. Hann er með einhverjum hætti í öllu því
sem við gerum og fylgir okkur hvert sem við förum. Hann er í kvæðum
okkar bestu skálda. Hann er í myndverkum listmálaranna. Við sjáum
þennan arf í litríkum tónlistaruppfærslum Bjarkar. Hlustum á hann syngja
með Of Monsters and Men bak við Vífilsstaðaspítalann. Hann er með Bubba
á Þorláksmessutónleikunum. Einar Kárason hefur gert úr honum nýjar
Sturlungasögur. Stærsti draumurinn er alltaf að kvikmynda Njálu og ef við
viljum gera okkur í hugarlund hvað þau góðu skáld sem skrifuðu handritin
væru að fást við í dag, jafnvel hvernig þau töluðu og sungu, þurfum við ekki
annað en að horfa á eftir Megasi ganga upp eftir Bankastrætinu.
Það er einstakt, svo vitnað sé í Gísla Sigurðsson sérfræðing hjá Árna-
stofnun, að eiga svo gamla texta sem draga upp jafn breiða og heildstæða
mynd og íslenskar fornbókmenntir gera af löngu horfinni menningu. Menn-
ingu sem hann bendir á að teygi rætur sínar langt aftur fyrir kristni og þann
bóklærdóm sem þróaðist við Miðjarðarhaf og breiddist þaðan út um Evrópu
og allar aðrar álfur heimsbyggðarinnar. Og það er einstakt, segir Gísli enn
fremur, að tungumálið sem textarnir eru skrifaðir á skuli vera svo líkt
tungutaki þess nútímafólks sem byggir Ísland að enn sé hægt að lesa þessa
fornu texta án þess að leggja á sig sérstakt nám í útdauðu máli.
Það eru ekki margir rithöfundar sem geta gengið í annan eins rit-