Tímarit Máls og menningar - 01.12.2013, Side 54

H j a l t i H u g a s o n
54 TMM 2013 · 4
2008 má líta svo á að hún hafi sameiginlega lifað kairos, ögurstund, þar sem
fátt var fast í hendi og a.m.k. efnahagsleg framtíð einstaklinga og þjóðar í
mikilli óvissu.
Meðal annarra hugtaka guðfræðinnar sem mjög komu við sögu í um ræð-
unni eftir Hrunið eru löstur og dyggð. Með löstum er átt við neikvæð (ill)
verk eða jafnvel eiginleika manna sem þó þurfa ekki að vera glæpir eða varða
við lög. Dyggðir eru aftur á móti jákvæð (góð) verk eða eiginleikar. Til eru
ýmsar upptalningar lasta og dyggða.8
Loks má benda á að guðfræðin býr að heildstæðum túlkunarlíkönum
sem notuð eru til að lýsa og greina mannlega tilveru og eiga rætur að rekja
til fyrrnefndrar stórsögu Biblíunnar. Meðal þeirra eru þau ferli sem lýst er
með orðunum syndafall og afturhvarf. Hið fyrra er notað um það að villast
í grundvallaratriðum af leið sem litið er á sem órofa hluta af farsælli mann-
legri tilveru. Hið síðarnefnda vísar til róttækrar endurskoðunar á lífsstefnu
þegar einhver snýr frá villu síns vegar og leitast að nýju við að stefna að settu
marki.
Þegar þessum tækjakosti guðfræðinnar eða öðrum svipuðum áhöldum
er beitt verður að spyrja þeirrar ágengu spurningar hvar guðfræði sleppi og
hvar hrein og klár trú taki við. Það verður með öðrum orðum að láta reyna
á hvort lykilhugtök og túlkunarmynstur guðfræðinnar sé alfarið háð trú
eða hvort nota megi a.m.k. sum þeirra í algerlega veraldlegri orðræðu og
við úrvinnslu veraldlegra viðfangsefna þannig að merkingu hafi fyrir þau
sem ekki trúa. Guðfræðin verður í þessu efni líkt og aðrar fræðigreinar að
svara þeirri kröfu að vera það sem kallað er intersúbjektív. Með því er átt
við að mögulegt sé að ganga inn í guðfræðilega orðræðu og skynja í henni
marktækt framlag til greiningar eða lausnar á vanda án þess að nauðsynlegt
sé að skrifa upp á þær trúarkenningar sem kunna að búa beint eða óbeint að
baki röksemdafærslunni.
Hér skal bent á að hugtakið fyrirgefning hefur ekki verið nefnt meðal
þeirra lykilhugtaka sem til álita eru talin koma við túlkun og úrvinnslu
Hrunsins. Stafar það af því að höfundur lítur ekki svo á að það sé frjótt í því
sambandi.9
Lykilsögur
Í þessari grein verður ekki stuðst við allan þann tækjakost sem hér hefur
verið kynntur til sögunnar heldur verður aðeins staldrað við nokkrar lykil-
sögur úr stórsögu hebresku Biblíunnar og síðar iðrunina sem er eitt af lykil-
hugtökum guðfræðinnar líkt og þau sem nefnd voru hér að framan.
Þær lykilsögur sem hér verða dregnar fram eru sóttar í forsögu og að
nokkru leyti sögu Ísraelsmanna hinna fornu. Hér er því í flestum tilvikum
um að ræða mýtur sem þjónað hafa því hlutverki að skýra afdrifarík hvörf
í sögu þjóðar sem jafnframt er skoðuð sem persónu- eða tákngerfingur alls