Tímarit Máls og menningar - 01.12.2013, Blaðsíða 127

D ó m a r u m b æ k u r
TMM 2013 · 4 127
Þorgeir Tryggvason
Skrifaðu veröld
Pétur Gunnarsson: Íslendingablokk. JPV,
2012
I
Klæjar í fingurna að slá orð eins og
„veröldin“ og trúa því að það iði allt af lífi
eins og gerlar í dauðu kjötstykki? Nei, eins
og loftið yfir heilli sinfóníuhljómsveit.
(Sagan öll, 52)
Einhvernveginn hefur mér alltaf þótt
þetta vera Pétur Gunnarsson. Að svona
vildi hann að starf rithöfundarins væri
– beint samband milli orðanna og
myndanna í höfði viðtakandans. Að í
sameiningu væru höfundur og lesandi
eins og einn af þessum nýju og spenn-
andi (og stórhættulegu) þrívíddarprent-
urum sem geta endurskapað hluti,
óbreytta og milliliðalaust.
Þessa hugmynd má finna víðar í
verkum hans:
Ef þú segir ekki „fugl“ er enginn fugl.
(Dýrðin á ásýnd hlutanna, 9)
Hin hliðin er svo trúin á að það sé
hversdagsleikinn sem eigi að lýsa.
Venjulegt fólk, bjástur þess og líf. Hvers-
dagshallirnar. Blokkirnar. Sé það sem
þar er að finna ekki frásagnarinnar
virði, hvað er það þá?
Hvers vegna er ekki nógu merkilegt að
skoða af öllu afli það sem er?
(Dýrðin á ásýnd hlutanna, 17)
Að skoða það sem er og segja einfaldlega
frá því. Þarna er draumurinn.
Auðvitað – blessunarlega – tekur
Pétur sjálfur ekki þetta meðal sitt. Hann
er einmitt svo ótrúlega flinkur að skrifa
yfirtónana. Að varpa ljósi hins sérstaka
og goðsagnakennda á hversdaginn, og
teikna útlínur þess óvenjulega með
glannalegum tengingum við lítilfjörleg-
asta bjástur. Í þetta sækja stóru sagna-
bálkarnir tveir orku sína og spennu.
Þannig gat hann skapað sína stórkost-
legu tíðarandalýsingu Reykjavíkur bítla-
og hippatímans. Með þessum aðferðum
er hægt að ramma Íslandssöguna alla
inn í form skáldsögunnar án þess að
drekkja okkur í texta, staðreyndum og
lýsingum. Svona verður samhengi til.
Strax í „Andrabókunum“ varð til
tónn þar sem hversdagslíf fólks fékk
lyftingu með að því er virtist áreynslu-
lausu andríki þar sem óvænt sjónarhorn,
snjallar tengingar ólíkra hluta og ljóð-
ræn tilfinning skapaði það sem Beryl
McAlhone kallaði „A smile in the
mind“ í frægri og mikilvægri bók um
grafíska hönnun.
Pétur er svo sannarlega ekki bara að
skrifa „veröldin“ á vegg og vona það
besta.
II
Þegar kvöldar breytist blokkin sem
allan daginn hefur staðið steinrunnin
og dauðyflisleg í skoðunarvegg þar sem
gluggarnir eru sjónvarpsskjáir raðað
saman á hlið og upp í loft og eitthvað að
gerast í öllum: fólk svífur á milli herbergja,
torráðnar hreyfingar á bak við gluggatjöld,
leiðslukennd leiklist.
(Dýrðin á ásýnd hlutanna, 16–17)
Dýrðin á ásýnd hlutanna, sýnisbók úr
vasabókum höfundar, kom út 1991.
Samkvæmt lokasíðu hóf Pétur að skrifa
Íslendingablokk árið 1992 og lauk henni
2012. Það er freistandi að horfa á þessa
glósu sem tilurð rammans. En kannski
ekki miklu meira en það.
Tuttugu ár er langur meðgöngutími.
Það er ekki hægt að segja að þess sjáist
merki, önnur en þau að formið leyfir
Pétri að flétta – eða flétta ekki – saman