Tímarit Máls og menningar - 01.12.2013, Blaðsíða 137

D ó m a r u m b æ k u r
TMM 2013 · 4 137
Pólitísk afstaða Suðurgluggans felst
einnig í því að snúa baki við samtíman-
um en hiklaust má segja að hún sé enn
meira afgerandi en svo því í henni er
mun beinskeyttari umræða um knýj-
andi pólitísk viðfangsefni samtímans.
Sögumaðurinn í Suðurglugganum
hefur eins og fyrr segir lokað sig nokk-
urnveginn af frá umheiminum fyrir
utan stopul samskipti við nágranna og
fólk í þorpinu og fáein símtöl við vini og
ættingja. Útvarpstækið er helsta tenging
hans við líðandi stund og tímasetur sög-
una nokkuð nákvæmlega með þeim
atburðum sem það ber manninum til
eyrna: „Bin Laden er dauður. Forseti
Bandaríkjanna, friðarverðlaunahafinn,
hefur tilkynnt þetta stoltur“ (bls. 50).
Raunar má segja að manninum berist
stöðugt váleg tíðindi í gegnum útvarps-
tækið og þau draga úr honum allan
mátt, ekki síður en „myllusteinninn“,
þ.e.a.s. skáldsagan, sem hann fæst við að
skrifa:
Helstu tengsl mín við umheiminn liggja
í gegnum útvarpstækið. Þar logar öll ver-
öldin í aftökum, umhverfisslysum, spill-
ingu og gegndarlausri peningahyggju.
Jafnvel óvenjulega bjartsýnn maður gæti
kiknað undan fréttaflutningnum. Traust-
vekjandi raddir þulanna gera þetta allt
þungvægara, svo maður gefur heiminum
varla nema nokkra daga þegar mest er
um að vera (bls. 21).
Í gegnum viðbrögð mannsins við þess-
um sífelldu válegu tíðindum má greina
bæði sársauka og uppgjöf. Viðbrögð
hans eru þau sömu og hann sýnir þegar
skáldsagan er annars vegar: hann flýr.
Hann slekkur á útvarpinu rétt eins og
hann setur lokið á ritvélina.
Þögn og flótti eru trúlega viðbrögð
okkar flestra við þeirri síbylju hörm-
unga og voðaverka sem dynja á okkur í
gegnum fjölmiðla. Við hlustum, eða
hlustum kannski ekki, á innihald
fréttanna sem færa okkur tíðindin á
meðan við stöppum kartöflurnar saman
við soðna ýsu. Það sem greinir sögu-
manninn frá okkur flestum er það að
hann tekur þessa atburði raunverulega
inn á sig: „Ég slekk á útvarpinu, en það
er of seint, skaðinn er skeður“ (bls. 18).
Hin kröftuga pólitíska afstaða verksins
felst í því að brugðið er upp spegli að
andliti lesandans og þá blasa við annars-
vegar vanabundin viðbrögð okkar að
láta váleg tíðindi fara inn um annað
eyrað og út um hitt yfir kvöldmatnum
og hinsvegar sársaukinn sem þau valda
sögumanninum. Verkið gefur okkur til-
efni til að líta í eigin barm og endur-
skoða viðbragðaleysi okkar við fréttum
sem við neytum smjattandi með kvöld-
matnum.
Sögumaður Suðurgluggans er á
margvíslegan hátt andsnúinn nútíman-
um, hraðanum og peningahyggjunni
sem einkenna hann, rétt eins og sögu-
maður Sandárbókarinnar. Þetta birtist
m.a. í því að hann heldur fast í þá forn-
fálegu aðferð að skrifa verk sín á gamla
Olivetti ritvél. Hörðust er þó andstaða
hans við peningahyggju nútímans í
tengslum við stríðsátök: „Fréttirnar frá
Sýrlandi fara langt með að klára alla
lífstrú af tankinum. Eiginlega eru bara
nokkrir dropar eftir af henni. Maðurinn
gengur ekki fyrir olíu, hvað sem Banda-
ríkjamenn halda“ (bls. 25).
Meðferð mannfólksins á dýrum er
einnig snar þáttur í pólitískri afstöðu
verksins. Sögumanni Suðurgluggans er
umhugað um dýr og hann hryllir við
meðferð mannskepnunnar á þeim. Þetta
á ekki síst við um sauðfé sem er einatt í
nánasta umhverfi manna í íslenskum
sveitum. Bókin spannar allar fjórar árs-
tíðirnar og þar af leiðandi sláturtíðina
að hausti. Hann sér sauðfé í flutningabíl
á leið í sláturhúsið í þorpinu og finnur