Tímarit Máls og menningar - 01.06.2017, Síða 18

K j a r t a n M á r Ó m a r s s o n
18 TMM 2017 · 2
Aðdragandinn
Saga Guðjóns Samúelssonar er að mörgu leyti ævintýri líkust. Raunar hefur
saga hans verið skráð eins og ævintýri af Jónasi Jónssyni frá Hriflu,34 sem átti
sinn þátt í að skapa söguvitund Íslendinga á 20. öldinni með útgáfu kennslu-
bóka sinna.35 Í bók þeirra Jónasar og Benedikts Gröndals, Íslenzk bygging,
er sagt að Guðjón hafi fæðst á Hunkubökkum í Skaftafellssýslu þann 16.
apríl 1887.36 Þegar Guðjón var á þriðja aldursári flutti faðir hans, Samúel
Jónsson, með fjölskylduna að Eyrarbakka þar sem hann gerðist mikilvirkur
húsasmiður.37 Þar á Guðjón strax á unga aldri að hafa fundið þá stefnu sem
líf hans átti eftir að taka, eftir því sem Jónas segir. Drengnum var skipað að
gæta ánna en fórst smalamennskan illa úr hendi því hann gleymdi hvoru
tveggja ánum og sjálfum sér við að mynda hús og hallir úr leir. Eftir það varð
ekki aftur snúið.38
Guðjón varð snemma fullnuma í trésmíði undir leiðsögn föður síns sem
flutti með fjölskylduna til Reykjavíkur aldamótaárið 1900, þar sem hann
„átti verulegan þátt í húsagerð höfuðstaðarins á timburhúsaöldinni“.39 Hann
mun til að mynda hafa liðsinnt föður sínum við smíðar endrum og eins og
vitað er með vissu að hann vann með föður sínum að smíði Hreppahóla-
kirkju – sem faðir hans teiknaði – sumarið 1909.40 Í ljósi þess er freistandi að
geta sér þess til að hann hafi einnig verið föður sínum innan handar við að
reisa tvílyft timburhús á horni Skólavörðu- og Kárastígs í Reykjavík sama ár.
Sinnepsgula húsið á horni Skólavörðustígs 35, sem stendur enn, var heimili
fjölskyldunnar og síðar Guðjóns, alla tíð, eftir að hann fluttist aftur heim að
loknu námi.41
Þegar Guðjón var að slíta barnsskónum í Reykjavík fór hann í læri í teikn-
ingu hjá Stefáni Eiríkssyni myndskera (hinum oddhaga) og í tungumálanám
hjá Þorsteini Erlingssyni. Þorsteinn er sagður hafa hrifist svo af listrænum
gáfum drengsins að hann hafi farið til foreldra hans og tjáð þeim að „það
væri skylda þeirra að gera honum fært að halda áfram námi, sem samboðið
væri gáfum hans“.42 Í bók Jónasar frá Hriflu og Benedikts Gröndal er það
orðað á þá leið að „Guðjón [hafi] á þessum árum fengizt í kyrrþey við mynd-
höggvaralist, en foreldrar hans voru mótfallin því ráði. Hins vegar féllust þau
á að kosta utanferð hans til þess að nema húsagerðarlist“.43
Maður getur gert sér í hugarlund að afstaða foreldra hans hafi ráðist af því
að faðir hans hafði alið önn fyrir fjölskyldunni sem smiður og „átt verulegan
þátt í húsagerð höfuðstaðarins“ eins og fyrr segir; og þar að auki að móðir
Guðjóns var systir Sveins Jónssonar „eins athafnamesta byggingarmeistara
aldamótatímabilsins í Reykjavík“.44 Guðjón hóf því undirbúningsnám í
Menntaskólanum í Reykjavík árið 1905 í stað þess að fara í listnám. Þaðan
útskrifaðist hann árið 1907 og ári síðar lauk hann einnig prófi í trésmíðum
sem hann hafði stundað samfara undirbúningsnáminu.45
Síðar, um haustið eftir útskrift, settist Guðjón að í Kaupmannahöfn og