Tímarit Máls og menningar - 01.06.2017, Síða 19

G u ð j ó n S a m ú e l s s o n o g s i ð u n í s l e n s k r a r þ j ó ð a r
TMM 2017 · 2 19
sótti um í Tekniske Selskabs Skole þar sem Rögnvaldur Ólafsson og Einar
Erlendsson höfðu stundað nám áður.46 Guðjóni var hins vegar neitað um
inngöngu á þeim grundvelli að „Íslendingar þyrftu ekki að læra húsgerðar-
list“ en ættu fremur að einbeita sér að tala almennilega dönsku.47 Hann
varði því næstu mánuðum í að búa sig undir inntökupróf í arkitektúrdeild
Listaakademíunnar 1909. Í Listaakademíunni var Guðjóni kennt að teikna í
öllum hugsanlegum stíltegundum og þar steig hann sín fyrstu skref í átt til
þjóðernisklassíkurinnar. Um það bil sem Guðjón var í Kaupmannahöfn voru
Danir nefnilega að hverfa frá hinum akademíska sögustíl sem hafði verið
ríkjandi þar um aldamótin „á svokallaðri „dúskaöld“ (d. klunketid) þar sem
þjóðernisrómantísk endurnýjun var að hefja göngu sína“.48 Næstu sex árin
sat hann samfellt á skólabekk en lét sér ekki nægja að stúdera og teikna því
það var um þetta bil sem hann byrjaði að skrifa og birta hugmyndir sínar um
skipulagsmál, þar á meðal greinina sem birtist í Lögrjettu 1912.
Eins og fyrr hefur komið fram var forsmiðurinn Sveinn Jónsson móður-
bróðir Guðjóns.49 Og það vildi svo til að Sveinn – einn athafnamesti bygg-
ingarmeistari Reykjavíkur – var eins og flestir fremstu forsmiðir á þeim tíma
virkur í félagsmálum stéttar sinnar“.50 Sökum þess, og áreiðanlega frænd-
seminnar sömuleiðis, ritar Sveinn grein í Lögrjettu árið 1911 sem kallaðist
„Um húsabyggingar“. Í greininni tekur hann fram að ætlun hans hafi verið
að „rita um húsabyggingar“ vegna þess að til stóð að „endurskoða byggingar-
samþykkt Rvíkur“.51 Hann notar hins vegar tækifærið og fordæmir opinber-
lega nýlega ákvörðun fjárlaganefndar að synja Guðjóni um styrkveitingu til
námsins í Kaupmannahöfn.52 Sveinn skrifar um frænda sinn:
Hann er, eins og margir vita, að læra húsagerðarfræði á Listaskólanum í Khöfn, og
fær þar engan styrk, eins og þeir, sem eru á háskólanum […] Jeg var ekki við staddur,
þegar þetta var rætt í efri deild, því miður, því jeg hefði þó haft gaman af að heyra
ástæðurnar á móti þessum styrk í sambandi við meðmæli ýmsra annara styrk-
veitinga. Jeg hugsa mjer, að ástæðurnar á móti styrknum hafi verið eitthvað á þá leið,
að landið þarfnist ekki byggingafróðra manna, alt þar að lútandi sje í svo góðu lagi,
að það verði ekki bætt, eða að húsabyggingamál sje hjegómamál, sem alþingi varði
ekki um […] Þegar nú ein einasta beiðni um styrk í þá átt, að læra að fullkomnast í
byggingarfræði, fjekst ekki, og var þó ekki nema 600 kr., þá verða menn að líta svo
á, að þinginu virðist landbúspóstur þessi ekki styrks verður, eða byggingarnar hjer
á landi svo fullkomnar, að þar sje ekki um bót að ræða […] Jeg skil satt að segja ekki
í neituninni, því þingið hefur þó oft sýnt, að það vill styrkja efnileg listamannaefni,
svo sem E. Jónsson, Ásgrím málara o.fl., o.fl., og vantar okkur þó síður slíka lista-
menn, þótt sjálfsagt sé að styrkja þá ef hægt er. En styrkur til manns, sem er að læra
húsagerðarfræði, er sjálfsagt þarfastur fyrir landið af öllum styrkjum, sem þetta
þing veitir.53
Þetta var árið 1911, Guðjón skrifar „Um bæjafyrirkomulag“ árið 1912; árið
1913 má svo finna tilkynningu frá fjárlaganefnd þess efnis að hún telji
„eðlilegast“ að hún hefði „eitthvert fje til umráða handa skáldum og lista-