Tímarit Máls og menningar - 01.06.2017, Side 34

K j a r t a n M á r Ó m a r s s o n
34 TMM 2017 · 2
borgarverkfræðingur, svo í skipulagsnefnd og seinast borgarstjóri Reykjavíkur 1914–1932
hafði um svipað leyti verið „umboðsmaður þeirrar verksmiðju sem mest f lutti af sementi
hingað til lands“ eins og hann segir sjálfur frá. Lúðvík Kristjánsson, Úr borg í bæ: nokkrar
endurminningar Knud Zimsen fyrrverandi borgarstjóra um þróun Reykjavíkur, Reykjavík:
Helgafell, 1952, bls. 41.
68 Að vísu höfðu Íslendingar gert tilraunir með steypu allt frá 1876. En hitt er „enn merkilegra að
þeir einir nýttu hana í hús sem báru klassískan sögustílssvip, alveg fram til 1930, meðan slík
mannvirki á meginlandinu voru hlaðin úr steini. Þeir þýddu jafnvel sveiser yfir á steinsteypu
um skeið“. Hörður Ágústsson, Íslensk byggingararfleifð I, bls. 322, 330.
69 Guðjón varð að þeim látnum eina eftirlifandi barn foreldra sinna.
70 Jónas Jónsson, „Guðjón Samúelsson“, bls. 297.
71 Hörður Ágústsson, Íslensk byggingararfleifð I, bls. 334.
72 Eins má sjá nýbarrokáhrif í spennustöðvarhúsunum sem hann gerði, sjúkrahúsinu (nú Safna-
húsi) á Ísafirði (1924) og Kleppi (1926), svo eitthvað sé nefnt. Hörður Ágústsson., Íslensk bygg-
ingararfleifð I, bls. 334.
73 Atli Magnús Seelow, „Verslunarhús Nathan & Olsen við Austurstræti“, bls. 19.
74 Þar fylgir hann stefnu Camillo Sitte sem hann nefnir í greininni frá 1912, sem var þeirrar skoð-
unar að það væri ekki byggingin sem eining sem skipti mestu heldur hvernig hún passaði inn í
og bætti heildarmyndina, heildarskipulagið. Sjá: http://www.library.cornell.edu/Reps/DOCS/
sitte.htm. [Sótt 6. september 2013].
75 Atli Magnús Seelow, „Verslunarhús Nathan & Olsen við Austurstræti“, bls. 13.
76 Hörður Ágústsson, Íslensk byggingararfleifð I, bls. 344.
77 Guðjón Samúelsson, „Íslenzk byggingarlist: Nokkrar opinberar byggingar á árunum 1916–
1934, eftir Guðjóns Samúelsson, húsameistara ríkisins“, Tímarit V.F.Í., 6/1933, bls. 53–81, hér
bls. 53.
78 Pétur H. Ármannsson, „Húsameistarinn frá Hunkubökkum“, bls. 11.
79 Bókin var endurútgefin hjá Hinu íslenska bókmenntafélagi á 100 ára afmæli hennar, 2016.
80 Guðjón Friðriksson, „Innan Hringbrautar. Skipulags- og húsnæðismál 1910–1930“, bls. 108.
81 Hjörleifur Stefánsson, Andi Reykjavíkur, bls. 143–144. Bókin var fylgirit með árbók Háskóla
Íslands árið 1916.
82 Guðjón Samúelsson, „Um Skipulag bæja eftir Guðmund Hannesson“, Ísafold, 18. nóvember
1916, bls. 2.
83 Guðjón Samúelsson, „Um Skipulag bæja eftir Guðmund Hannesson“, bls. 4.
84 Bent hefur verið á að Guðjón hafi ætíð látið sér annt um „híbýlakost alþýðu“ og hann hafi
fyrstur manna sett fram „kenningu um sambýlishús alþýðu manna og [sé] þar með frum-
kvöðull verkamannabústaða“ á Íslandi. Hörður Ágústsson, Íslensk byggingararfleifð 1, bls. 355.
Sjá líka: Guðjón Friðriksson, „Innan Hringbrautar. Skipulags- og húsnæðismál 1910–1930“,
Saga Reykjavíkur: bærinn vaknar. 1870–1940. Síðari hluti. Reykjavík: Iðunn, 1994, bls. 107–131
og Guðjón Samúelsson, „Um húsnæðisleysið í Reykjavík“, Tímarit V.F.Í, 4/1921, bls. 41–49.
85 Segja mætti að þeir lagsbræður bergmáli þar skoðanir franska heimspekingsins René Descartes
(1596–1650) sem sagðist hafa tekið eftir því á göngu í Þýskalandi „að þau verk, sem margir
meistarar gera af mörgum hlutum, eru oftlega ekki eins fullkomin og hin, sem einn maður
hefur að unnið. Af þessum sökum eru þær byggingar, sem einn húsameistari hefur staðið að
frá upphafi til enda, að jafnaði fegurri og samstilltari en hinar, sem margir hafa lagt sig fram
um að lagfæra […]“. Descartes, René, Orðræða um aðferð, þýð. Magnús G. Jónsson, Reykjavík:
Hið íslenzka bókmenntafélag, 1998, bls. 71.
86 Rögnvaldur Ólafsson (1874–1917) er fyrsti stúdentinn sem haslar sér völl í íslenskri húsagerð.
„Með tilkomu Rögnvaldar Ólafssonar verða skil í sögu íslenskrar húsagerðar. Staða hans og
starf varð hluti af sjálfstæðisbaráttu Íslendinga. Hið innlenda framkvæmdavald tók nú til sín
mótun opinberra bygginga, sem áður höfðu verið í höndum Dana. Því var það engin tilviljun
að fyrsti innlendi húsameistarinn tók til starfa sama ár og Íslendingar fengu heimastjórn […]
Fyrstu ár starfsferils síns helgaði Rögnvaldur nær eingöngu timburhúsabygging [svo]. Flest
verk hans á þeim tíma eru íbúðarhús en einnig kirkjur. Svipur þeirra ber vott um tvennskonar
stílbrigði sem snemma hafa mótað hann. Annars vegar eru áhrif frá norska sveiser, sem eru
sterkust, en hins vegar frá danskri byggingarlist er hátt bar í Danmörku á námsárunum og