Tímarit Máls og menningar - 01.06.2017, Síða 99

To l s t o j e ð a M a j a k o v s k i j
TMM 2017 · 2 99
á kjaftinn“ (Poshetsjina obshestvennomu vkúsú), og var með margvíslegum
hætti yfirfært frá heimi skáldskapar á þjóðfélagið í heild.
Majakovskij lét síðan mikið að sér kveða á byltingartímanum sjálfum
meðan enn var óvíst hvorir hefðu betur, rauðliðar eða hvítliðar. Þegar
byltingin hefst eru margir rithöfundar tvístígandi og eiga erfitt með að fóta
sig. Eins þótt rússneskur skáldskapur hefði sitt hvorum megin við aldamótin
1900 verið mjög upptekinn við að tjá þörf fyrir mikið uppgjör og nýja byrjun
svo sem fyrr var getið. Margir höfundar fóru í útlegð eða í innri útlegð í eigin
landi, ellegar biðu hálfvolgir átekta – tóku undir sumt í byltingu bolshevika
Leníns en höfnuðu öðru.
Ekki Majakovskij. Hann setur sjálfum sér þá stefnuskrá sem kalla má
afdráttarlausa kröfu um þjónustu við byltinguna. Meðan enn er tvísýnt um
það kto kogo – hver muni sigra hvern – er hann meira en fús til að gerast
áróðursskáld og nytjaskáld. Hann ávarpar félaga sína fútúristana og segir:
„allir upp á götuvígi hjartna og sálna.“ „Tökum undir okkur stökk inn í
framtíðina.“ (kvæðið Tilskipun til Listahersins). Í bálkinum 150 miljónir talar
hann af áfengri mælsku um þann kveðskap sem á að renna höfundarlaus og
nafnlaus inn í byltinguna og hafa það eitt að markmiði að „skína því sem á
morgun kemur.“
Um leið samdi Majakovskij ekki bara herhvöt í borgarastríði og íhlutunar-
stríði erlendra ríkja gegn byltingunni. Hann lætur einnig fljótt til sín taka
í því að berjast fyrir „réttri“ framvindu samfélagsins – fyrir því að til verði
nýir menn og ný menning í samfélagi sem á að verða laust við yfirstéttir,
trúarbrögð og smáborgaraskap.
Allt er þetta komið fram strax á fyrstu tveim árum byltingarinnar og
þennan stein klappaði Majakovskij af þrautseigju meðan honum entist aldur
til.
En hvað þýddi þetta brambolt allt í raun og veru?
Til dæmis varðandi það sem fyrst var um spurt: að byltingin varð stað-
reynd og hún varð ekki kveðin niður?
Það segir sig sjálft að á því ferli koma saman margir þættir og afar erfitt
að mæla styrkleika hvers og eins. Fútúristar og aðrir róttækir skáldahópar
reyndu, bæði í anda hefðbundinnar trúar á áhrifamátt bókmenntanna og
svo í hroka eigin sjálfshafningar, að láta sem þeir skiptu afar miklu máli.
Majakovskij lét stundum sem hans volduga orð væri almáttugt. Glæsilegar
stórýkjur eru honum tamar. Þegar fyrir byltingu kallar hann í Ský í buxum
sjálfan sig „gullmunninn mesta“
sem færir með hverju orði
sálinni nýjan afmælisdag
Í málsvörn fyrir skáldskapinn sem hann orti síðar og kallast Talað við skatt-
heimtumann um skáldskap upphefur hann iðju sína á þessa leið: