Tímarit Máls og menningar - 01.06.2017, Page 119

„ E i n h e r j i s a n n l e i k a n s “
TMM 2017 · 2 119
er ofurlítið hljóð fékkst, reyndi hann að halda áfram: „Kenning Jesú hefur verið sett
undir mæliask – það má sjá og sanna af sögunni – trúarjátningar kirkjunnar eru
mannaverk!“ (Yfirtaks óhljóð). Nú hrópaði Magnús og fékk þá hljóð: „Þótt það kost-
aði mína eilífu sáluhjálp, get ég ekki þaggað niður rödd samvizku minnar og sann-
færingar!“Meira fékk hann ekki mælt, svo að heyrðist fyrir ópum og hringingum, en
ennþá stóð Magnús í ræðustólnum … Eftir mikla orrahríð var hlé, og Magnús, sem
enn stóð blýfastur í stólnum, hóf upp hendur sínar og hrópaði: „Úr því að ég enga
áheyrn fæ, hrópa ég í neyð minni til þín, þú eilífi alfaðir, sem útbreiðir hendur þínar
allan daginn yfir þverbrotinn lýð!“ (Síðan fylgdi bæn) … Undir ræðunni (bæninni)
var steinhljóð í salnum, og féll kvenfólkið í grát, og sá ég, að menn þeir, er stóðu
nærri mér, viknuðu, en aðrir hristust. Og er Magnús gekk frá stólnum, reyndu ýmsir
prelátar að taka hann tali og einn faðmaði hann í þrönginni grátandi … (Matthías
Jocumsson, 1959, bls. 175–176)
Séra Matthíasi kom Lúther í hug, sem staðið hafði í svipuðum sporum, og
hann sjálfur ort um, og honum varð hugsað til þess, er hann heyrði Jón for-
seta flytja „stóru ræðuna“ á alþingi 1867: „Það er sjaldan, sem menn heyra
andleg stórmenni tala,“ segir séra Matthías.
Þótt Magnús ætti ekki afturkvæmt til Íslands eftir að námi lauk, nema í
tvær stuttar heimsóknir, hélt hann sambandi við fjölskyldu sína og fjölmarga
landa með bréfaskiptum og gjafasendingum á báða bóga. Einkum var kært
á milli hans og Jóns yngsta albróðurins, og skrifuðust þeir á til æviloka. Jón
skírði einkason sinn Stefán Magnús í höfuðið á bróður sínum að seinna
nafni og það gekk síðan í erfðir til bróður míns, sem nú er látinn. Stefán
Magnús var lengst prestur á Auðkúlu í Húnavatnssýslu. Hann var þekktur
söngmaður og lék á fiðlu eins og Magnús frændi hans.
Jón Helgason segir í riti sínu Vér Íslands börn, að Íslendingar í Kaupmanna-
höfn hafi haldið Magnúsi Eiríkssyni afmælisveislu sjötugum, þar sem Jón
Sigurðsson, vinur hans allt frá skóladögum, mælti fyrir minni hans. Að
undirlagi dansks manns skutu vinir Magnúsar saman í lítinn sjóð honum til
lífeyris í ellinni, auk þess að danska stjórnin greiddi honum 400 d.kr. árlega
síðustu árin í viðurkenningarskyni fyrir „ósérplægni hans og hásæi.“
Magnús andaðist á Friðriksspítala í Kaupmannahöfn í júlí 1881 í umönnun
íslenskrar hjúkrunarkonu. Hann var grafinn í kirkjugarði í Kaupmanna-
höfn. Ári síðar reistu vinir hans í Kaupmannahöfn og á Íslandi honum veg-
legan minnisvarða á gröfinni með brjóstmynd hans á háum stöpli.
Í grein sinni um Magnús segir prófessor Ágúst H. Bjarnason: „Magnús
Eiríksson var, að mínu viti, rjettnefndur einherji sannleikans um sína daga.
Ósigraður dó hann og ósigraður mun hann lifa í endurminningu þjóðar
sinnar, þegar hún er orðin jafn hreintrúuð og hann, kýs fremur að trúa
því, sem sjálfur Kristur kenndi, en hinu, sem kirkjan hefir viljað vera láta.“
(Ágúst H. Bjarnason 1924, bls. 78)
Minnisvarði Magnúsar er nú horfinn og gröfin finnst ekki. Fyrir tilviljun
eða yfirnáttúrlega tilvísun fannst afsteypa af brjóstmyndinni á fornsölu í
Kaupmannahöfn og er hún nú í vörslu ættmenna Magnúsar á Íslandi.