Tímarit Máls og menningar - 01.06.2017, Síða 136

U m s a g n i r u m b æ k u r
136 TMM 2017 · 2
nægtaborði flóðsins: Allt fer eftir Stein-
ar Braga, Þættir af séra Þórarinum og
fleirum eftir Þórarinn Eldjárn, sagna-
sveigurinn Raddir úr húsi loftskeyta-
mannsins eftir Steinunni G. Helgadótt-
ur, Takk fyrir að láta mig vita eftir Frið-
geir Einarsson og þetta hér: fyrsta smá-
sagnasafn Andra Snæs Magnasonar
síðan Engar smá sögur komu út árið
1996.
Smásagnasöfn toga lesandann í tvær
áttir samtímis. Ekki síst lesanda sem
hefur gengist inn á að standa skil á lestr-
arupplifun sinni á prenti. Annars vegar
eru sögurnar hver um sig einhverskonar
heild, listaverk á sínum eigin vegum. En
svo eru þær líka komnar saman í einni
bók. Er ekki rétt að leita að samnefnara?
Skoða þræðina á milli þeirra, eða ef allt
um þrýtur að spinna þá sjálfur? Smá-
sagnasöfn gera missterkar og ósam-
hljóða kröfur að þessu leyti. Í þessari
bók eru þær báðar nokkuð háværar. Sjö
sögur, tvær tengjast skýrum söguþráð-
arböndum, samnefnarinn í heildinni
blasir við, en engu að síður stendur hver
og ein óstudd og býður heim að vera
skoðuð út af fyrir sig. Ef Sofðu ást mín
væri hljómplata væri hún þemaplata. Ef
hún væri þemaplata væri hún Animals
frekar en The Wall.
II
Andri Snær Magnason hefur lengst af
verið hugmyndadrifinn höfundur. Eða
þannig koma verk hans mér fyrir sjónir.
Þau bera flest þess merki að sækja elds-
neyti sitt í spurningar á borð við „hvað
ef?“, eða „hvernig væri ef?“ Þannig
sögur birtast alveg hráar í fyrra smá-
sagnasafninu, Engar smá sögur, frá
1996, en henni lýkur á fjögurra þátta
seríu sem hver um sig skoðar hvernig
hversdagslífið væri ef tilteknum nátt-
úrulögmálum væri kippt úr sambandi.
Söguþráður og persónur eru fyrst og
fremst til staðar til að varpa ljósi á þess-
ar afleiðingar.
Þessi hugmyndabotn er líka í ljóðum
Andra Snæs, gefur þeim hnyttni, gerir
þau eftirminnileg. Ég þekki veislustjóra
sem notar ljóðabækur hans eins og koll-
egar hennar nota eftirhermur og neðan-
beltisbrandara.
Það er eiginlega merkilegt að smásög-
ur skuli ekki vera meginvettvangur rit-
höfundarins í Andra Snæ Magnasyni.
Þær eru kjöraðstæður fyrir hugmyndir.
Það er hægt að setja þær fram, máta þær
við mannlífið og leiða afleiðingar þeirra
til lykta á nokkrum síðum. Sem er gott,
því helmingunartími jafnvel bestu hug-
mynda er ekki langur. Það er ekki til-
viljun hvað smásagan er fyrirferðarmik-
il í höfundaverki manna á borð við Jorge
Luis Borges, Chine Miéville og Neil
Gaiman.
Það er líka merkilegt að nú, þegar
hann stígur sín stærstu skref frá því að
treysta á Hvað ef …? og Hvernig væri
ef …? velur Andri Snær að skrifa smá-
sögur. Sögurnar sjö í Sofðu ást mín eru
af allt öðrum toga en flugeldasýningin í
Engum smá sögum, eða ef því er að
skipta í Love Star, Tímakistunni og Sög-
unni af bláa hnettinum.
Núna er það raunveruleikinn sem
setur mál á dagskrá. Það sem er hefur
ýtt Hvað ef …? til hliðar, í bili að
minnsta kosti. Sögurnar hverfast um
minningar, tíðaranda og ástand bæði
hugar og samfélags frá sjónarhóli
snemmmiðaldra Árbæings. Hvernig var
að fullorðnast, hvaða þýðingu höfðu
ákvarðanir um val á leið í gegnum lífið.
Hvað er framundan.
Í titilsögunni leggur aðalpersónan
djúpa merkingu í hring sem markast af
Keili (120°) Móskarðshnjúkum (240°) og
Snæfellsjökli (360°). Þessi hugmynd
rekst síðan harkalega á veruleikann: