Tímarit Máls og menningar - 01.06.2017, Síða 137

U m s a g n i r u m b æ k u r
TMM 2017 · 2 137
Jökullinn var ástin í fullkomnum
hring. … En um daginn fann ég gamalt
landakort og datt í hug að teikna hring
á það og sjá hvort þetta hefði verið rétt
reiknað hjá okkur. Hið ótrúlega var
að Móskarðshnjúkar og Keilir voru
nákvæmlega á hring með radíus í Gróttu
en svo kom að Snæfellsjökli. Hann var
lengst utan hringsins, einhvers staðar úti
í rassgati og þar sem hann hefði átt að
vera var: Ekkert (45)
Hin skáldlega hugmynd víkur fyrir
mælitækjunum. Hvað stendur eftir? Er
„ekkert“ rétta lýsingin á því? Og hefur
Andri Snær Magnason eitthvað áhuga-
vert um það að segja?
Titilsagan á sér systursögu í Ham-
ingjusögunni. Báðar lúta að ástinni á
tímum hjónabandsins, ástinni á ævi-
skeiðinu þegar sjálfvirknin tekur við. Í
þeirri fyrrnefndu leggur sögumaður á
sig nokkuð erfiði til að leita að tjáningu
yfir þann heim sem þau hjónin „eiga ein
og enginn fær að sjá“, eins og Gautar á
Siglufirði sungu um með hjálp kórs og
kvartetts um árið. Falleg saga. Ham-
ingjusagan er hins vegar mögulega
veigaminnsta sagan í bókinni. Þar hafa
önnur hjón fundið snjalla en þekkta
lausn til að varðveita neistann og frá-
sagnarhátturinn, spennugjafinn í sög-
unni er jafnframt vel kunnur, svo hinn
óvænti endahnútur gleður ekkert sér-
staklega, og kemur satt best að segja
ekkert svo mikið á óvart.
Sömu brellu – að dylja mikilvægt
atriði fram að sögulokum – er líka að
finna í Randaflugu, upphafssögu bókar-
innar og mögulega þeirri sterkustu. Þar
skiptir hún litlu sem engu máli. Sniðugt
krydd en ekki merkingarkjarni.
III
Eitt af því sem hugmyndadrifinn skáld-
skapur; fantasíur, dystópíur og fram-
tíðar sögur gera næstum sjálfkrafa er að
skapa andrúmsloft. Það eru hugmynd-
arnar sjálfar, heimssmíðin, sem býr til
stemninguna. Eitt af því sem er forvitni-
legt að sjá í sögunum hér er hve Andri
Snær nær traustum tökum á þessari list
án hjálpardekkja hugmyndanna. Randa-
fluga er sterkasta dæmið.
Nú þykir ekki fínt að grafast um of
fyrir í staðreyndum í lífi skáldanna eftir
skýringum á því sem þau skrifa. Óhjá-
kvæmilegt samt. Það þarf heldur ekkert
að grafa djúpt til að finna að sögurnar í
Sofðu ást mín eru atlögur að því að
miðla á skáldskaparformi hvernig er að
vera Andri Snær Magnason. Hvernig er
að vera úr fjölskyldu eins og hans, hvað
það þýðir að alast upp á tímum eins og
þeim sem ólu hann af sér og mótuðu.
Hvers konar fólk hefur orðið á vegi
hans. Þetta er samnefnarinn. Hvað af
söguefnum og persónum spegla hvaða
atburði og fólk skiptir minna máli fyrir
okkur, þó það hafi mögulega allt að
segja fyrir höfundinn.
Þetta eru hugsanir sem vakna strax í
Randaflugu. Við vitum að foreldrar
Andra voru tíðir gestir á hálendinu, mér
finnst endilega að ég hafi heyrt hann
tala um Laplander. Og hér erum við
stödd í slíkri ferð, með barnungan sögu-
mann sem segir á hlutlægan hátt frá
hvernig þau verða viðskila við hópinn,
Volvo-inn ekki fær í sömu torfærur og
tryllitæki ferðafélaganna. Viðskila og
villt. Bensínið á þrotum, taugaspennan
eykst við hefðbundnar deilur um leiðir
og kort. Fyrir utan svartir sandar, skrið-
jöklar og vegaslóðar sem liggja í núll.
Allt blandast þetta tíðaranda kjarnorku-
ógnar svo úr verður einstaklega mögnuð
mynd, byggð upp af hófstilltri og hlut-
lægri nákvæmni.
IV
Önnur þungaviktarsaga safnsins er
Lególand. Önnur bílferðarsaga þó hér sé