Tímarit Máls og menningar - 01.06.2017, Qupperneq 148

U m s a g n i r u m b æ k u r
148 TMM 2017 · 2
sem hann vissi strax að væri einstæð
meðal jurta hér á landi (skeggburkni)
enda fékk hann það staðfest hjá náttúru-
fræðikennaranum í Menntaskólanum á
Akureyri, Steindóri Steindórssyni frá
Hlöðum, sem sagði að þessi jurt hefði
lifað ísöldina af. Þetta bjargaði einkunn-
inni á stúdentsprófinu því að Valgarður
mætti illa í tíma; hann þoldi ekki bása
skólastofunnar.
Lítið um hrós
Það var tími til að hugsa í Höfðahverfi
þó mikið væri unnið og lítið borið úr
býtum, sbr. það að ein jólin voru engar
jólagjafir gefnar barnahópnum – án
skýringa; það var ekki alltaf verið að
tala um hlutina. Þagnir föðurins eru
áhrifamikið stef í þessari bók.
Það skapast spenna. Sonurinn virðist
gera uppreisn þegar þegja á framtíðar-
drauminn, sjálfa skólagönguna, í hel.
Það var þagað um þennan brennandi
draum í tvö ár. – Oft hefur myndast
spenna milli feðga, sbr. Skallagrím og
Egil. (Þess má geta innan sviga að
langafi Valgarðs var sagður líkastur Agli
Skallagrímssyni þálifandi Íslendinga.)
Egill í Hléskógum kallaði son sinn von-
arpening í síma við skólastjóra nokkurn,
en það orðalag er haft um þann sem
brugðið getur til beggja vona um.
Þetta var engin paradís – en samt gott
líf og heilbrigt. Það var mikið sungið;
móðirin hafði englarödd, og mikið var
lesið og rætt og þjarkað um fornsögurn-
ar. Talað um Finnboga ramma sem
heimamann þó í tíma munaði svo sem
1000 árum. Örnefni eins og Hrapaðar-
gjá og Útburðarskál settu hroll að
ungum manni. Hvað merkir annars
Grenivík? Grenjandi ym í sjó eða vatns-
falli? Og það var teiknað: Valgarður
hugsar veröldina í myndum, alveg eins
og hann segir dýrin gera.
Og litli snáðinn þurfti snemma að
hugsa eins og fullorðinn maður, gjarnan
berfættur á sumrin, moldugur og afar
feiminn. Honum var aldrei hrósað. Ein-
hver gestkomandi talaði um að hann
hefði fallegt hár; hann lifði lengi á því.
Annar sagði – það var sjálfur fræðslu-
stjórinn á yfirreið – að þessi piltur yrði
að fá að læra.
Hann kemur óskaddaður út úr þessu
og svo hraustur og vel að íþróttum
búinn að hann verður Íslandsmeistari í
sundi örfáum misserum eftir að hann
gat farið að synda í eiginlegri laug. Fað-
irinn minntist ekki einu orði á þetta
afrek.
Samræmingin hamlar sköpun
Valgarður segir frá því hvernig það var
fyrir leitandi og óráðinn pjakk að fóta
sig í þrúgandi skólaumhverfi. Hann
gagnrýnir samræminguna; hún hamlar
sköpun og skáldlegri iðju. Það glittir
þarna sem víðar í gamla Stephan G. sem
sagði um barnaskólann: „Hér er máttur
og megin/ úr menningu dregin.“
Ungi maðurinn átti erfitt með að
beygja sig undir agann og hann óskar
þess að ungt fólk nú fái öðruvísi skólun
en hann fékk; teikningar hans voru t.d.
að engu metnar til einkunnar á fullnað-
arprófi, líkt og þær væru ekki til. Sumt
hefur breyst til batnaðar vonandi; annað
ekki, sbr. þessa miklu setu á bekk; við
sjáum líka árangurinn: ólæsi.
Og spurning hvort náttúrufræðin sé
enn kennd án þess að horft sé út um
glugga þar sem jarðlög Vaðlaheiðar
blasa við; eða ekki farið í grasagarðinn
sem þó er rétt sunnan skólalóðar.
Valgarður reyndi sjálfur nýjar
kennsluaðferðir við Hákóla Íslands þar
sem honum var síðan hafnað sem föst-
um kennara – dulin vísbending um að
aðferðir hans hafi ekki fallið ráðamönn-
um í geð. Hann virðist ekki hafa kunnað
að koma sér fyrir í neinu hræðslubanda-