Tímarit Máls og menningar - 01.12.2016, Blaðsíða 7

G o s v i r k n i í í s l e n s k r i k v e n n a b a r á t t u
TMM 2016 · 4 7
baráttu sinni en þá fá allar konur fertugar og eldri kosningarétt og kjörgengi
til Alþingis og sveitarstjórna. Þær bjóða fram kvennalista við Alþingis-
kosningarnar 1922, fá 22,4% atkvæða og fyrstu konuna, Ingibjörgu H.
Bjarnason, kjörna á þing. Með þessum sigrum tekst konum að endurskapa
sig sem félagslegar persónur. Þær eru nú fullgildir gerendur á hinu pólitíska
sviði samfélagsins og hafa formlega rödd í almannarýminu. Ekki hefur
þeim samt tekist að breyta grunngildum samfélagsins um stöðu og hlutverk
kvenna enda hafa þær öðrum þræði barist fyrir réttindum sínum í nafni
þeirra, í nafni sérstöðu sinnar sem mæðra og umönnunaraðila. Misgengið
er því enn undirliggjandi. Árið 1926 bjóða konur aftur fram kvennalista við
Alþingiskosningar en hafa nú ekki erindi sem erfiði og fá ekki konu kjörna.
Þá lýkur þessu fyrsta gosi íslenskrar kvennabaráttu enda markmiðum þess
náð þar sem konur höfðu fengið þau réttindi sem þær börðust fyrir.
Hinar endursköpuðu félagslegu persónur kvenna eru nú komnar út á sam-
félagsvöllinn og næstu áratugi einhenda þær sér í ýmiss konar félagsstörf.
Þær starfa innan stjórnmálaflokka og bjóða sig fram á þeirra vegum, stofna
Kvenfélagasamband Íslands, starfa í verkalýðsfélögum og kirkjufélögum og
sinna margvíslegum velferðarmálum svo eitthvað sé nefnt. Kvenréttinda-
félagið starfar enn að málefnum kvenna en er nú aðeins eitt af félögunum
á vettvangnum. Húsmæðrahyggja fer á flug, ekki síst fyrir atbeina Jónasar
frá Hriflu, og húsmæðraskólar eru stofnaðir víða um land.7 Heimssögulegir
atburðir hafa áhrif þessi ár; kreppan um 1930, heimsstyrjöldin síðari og svo
barnasprengjan sem átti sér stað að henni lokinni. Það er kyrrt í eldstöðinni
fram yfir 1960.
Annað gos
Á sjöunda áratugnum tekur íslenskt samfélag stórstígum breytingum.
Það eru þenslutímar og konur streyma út á vinnumarkaðinn sem þurfti á
vinnuafli þeirra að halda. Margar hafa einnig sótt sér menntun og vilja nota
hana. Á vinnumarkaðnum hafa konur mun lægri laun en karlar. Ætlast er
til að þær sjái áfram um börn og bú því kynbundin verkaskipting hefur lítið
breyst, ekki frekar en gömlu hugmyndirnar um stöðu og hlutverk kvenna.
Útivinnandi konur búa því við tvöfalt vinnuálag auk úrræðaleysis því ekki
er komið til móts við þær með byggingu dagvistarheimila né viðunandi
fæðingarorlofi. Í nágrannalöndunum þar sem konur búa við svipað hlut-
skipti er efnt til mótmæla og baráttuhreyfingar stofnaðar. Það fór ekki
framhjá íslenskum konum og ljóst er að enn þurfa konur að endurskapa sig
sem félagslegar persónur. Þær vilja sömu réttindi og karlar á vinnumarkaði,
að viðurkennt sé að þær séu fyrirvinnur eins og þeir og einnig að börn og
heimili séu ekki þeirra einkamál. Það er órói, kvikan rennur hratt í kviku-
hólfið.
Þann 1. maí 1970 gýs. Þann dag tók hópur kvenna sig saman og mars-