Tímarit Máls og menningar - 01.12.2016, Síða 113

„ A l l t a f h á l f o p n a r d y r“
TMM 2016 · 4 113
sem hefur sálarlíf; hugsa þjóðina sem einhvern sem hefur yfirsjálf, sem bælir,
hamlar, skorðsetur etc., – sjálf vettvangur baráttu sjálfsins og dulvitundar, –
og loks undir niðri, það-ið, óheftar hvatir, kenndir, líbídó og þar fram eftir
götunum. Hugsa semsagt dulvitund þjóðar, þjóðfélags á þeim nótum.
Mér er ljóst að þetta er óvísindalegt og á að vera það, og ég bæti við: á að
fá að vera það. Það er semsagt skylda skáldsins, ekki bara að koma eigin
draumvirkni af stað, heldur einnig í tengslum við samfélagið, í tengslum við
upphugsaða undirvitund, dulvitund samfélagsins og allar bælingar sem hún
verður fyrir, í þessu tilfelli ákveðinn hlutur í sögunni.
Ég hef staðið mig að því að staldra lítið eitt við ljóð úr „Draumorðum“ í
Ljóð námu land, sem heitir „Sömu hálfopnu dyrnar“ þar sem m.a. segir:
„Hálfopnu dyrnar/Allt eins og venjulega/Auðvitað.“16 Ég spyr: Er tilveran
alltaf í hálfa gátt?
Tilveran? Nú veit ég ekki. Hitt veit ég að dyrnar eru alltaf í hálfa gátt.
Alltaf. Hálfopnar dyr eru algjörlega föst stærð einhvers staðar á dýpsta dýpi í
sálarlífinu, sem í mínu tilfelli tekur oft á sig mynd húss. Hús, dyr, veggir. Op
á veggjum: dyr, gluggar. Alltaf hálfopnar dyr.
Við erum alltaf með tvo heima í gangi, það er aldrei alveg lokað, aldrei
alveg opið, tengslin eru alltaf nákvæmlega þessi: hálfopnar dyr.
Tveir heimar; vitund og undirvitund, prósi og póesía og þannig áfram.
Edgar Morin þjóðfélagsfræðingur hefur bent á að mannskepnan hefur alltaf
búið til tvö tungumál innan hverrar tungu, annars vegar tungumál þess
rökrétta, greinandi og praktíska, tungumál denótasjónarinnar, merkingar-
kjarna orðanna. Hins vegar tungumál þess táknræna, goðsagnakennda og
magíska, mál konnótasjónar, blæbrigða, líkinga og hugrenningatengsla, mál
ljóðlistarinnar. Líf okkar er sumsé ofið úr helgi og hversdegi, úr póetísku og
prósaísku ástandi.
Annað ljóð úr „Draumorðum“, stutt sem hljóðar svo: „Örvæntingin/mun
gera yður frjáls“17. Er þetta írónía eða hreinræktaður sannleikur?
„Sannleikurinn mun gera yður frjálsa“, segir í Biblíunni. Ef sannleikurinn
er örvænting, þá mun hún gera yður frjáls. Annars er þetta í kaflanum
„Draumorð“ eins og þú bendir á. Hann heitir draumorð af því að þetta eru
orð sem birtust mér í draumi. Þannig að ég hef engar sérstakar útskýringar
á þessu, einmitt þess vegna lét ég þetta standa óbreytt og ögrandi, nákvæm-
lega eins og það birtist mér af reginafli í draumi, alls ekki á neikvæðan eða
þrúgandi hátt heldur magnaðan, frelsandi. Ég skil þetta ekkert frekar en hver
annar lesandi, samt skynja ég eitthvað sem má lesa út úr þessu, túlka.“
Konur og kettir eru bestu fagurfræðikennarar mannkyns18 segir á einum
stað í Parísarhjóli en fegurð kvenna og katta kemur víða fyrir í ljóðum
þínum. Hvaða galdur tengist konum og köttum?