Hugur - 01.01.2018, Blaðsíða 28

28 Miranda Fricker
meta svar Toms Robinson. Herra Gilmer gerði langt hlé á máli sínu til
þess að svarið kæmist fyllilega til skila.18
Hér verður „skaðinn“ sem um ræðir á því litla þekkingarlega trausti sem hvítur
kviðdómurinn var fram að þessu nógu velviljaður til þess að ljá svarta vitninu.
Því það að finna til með einhverjum er forboðin kennd hjá blökkumanni ef við-
fang velvildar hans er hvítur einstaklingur. Í rasískri hugmyndafræði sem hvílir
á kennisetningum um yfirburði hvítra manna verður jafnvel sú grundvallarsið-
ferðiskennd að finna til samúðar með öðrum mönnum afskræmd í augum hvítra
þannig að hún birtist sem lítið annað en merki um misskilda yfirburði svarta
mannsins. Blökkumanni er óheimilt að finna til kennda sem gefa til kynna ein-
hvers konar yfirburði gagnvart hvítum einstaklingi, sama hversu erfitt og ein-
manalegt líf þess síðarnefnda kann að vera. Það að Tom Robinson skuli opinbera
þessa kennd eykur aðeins hættuna á hörmulegri útkomu fyrir lög og rétt og það
þekkingarlega réttlæti sem þau eru reist á. Í réttarhöldunum getur aðeins verið
einn sigurvegari og keppnin snýst um að vega og meta orð blökkumanns á móti
orðum hvítrar stúlku (eða kannski föður hennar sem bar fyrst fram kæru) og síðan
situr í kviðdómi fólk sem finnst sú hugmynd óhugsandi að treysta eigi blökku-
manni sem þekkingarveru en ekki hvítu stúlkunni – en sú samúð sem Robinson
lætur í ljós í garð hvítrar stúlku eykur aðeins á þann sálfræðilega ómöguleika.
Eins og kemur á daginn hvika meðlimir kviðdómsins ekki frá þessari fordóma-
fullu mynd af hinum ákærða, sem er umfram allt mótuð af rasískum staðalmynd-
um samtímans. Atticus Finch skorar á þá að losa sig við þessar fordómafullu
staðalmyndir; að losa sig við, eins og hann orðar það, „þá fyrirfram gefnu skoðun
– þá illu skoðun – að allir svertingjar ljúgi, að allir svertingjar séu í grunninn sið-
lausar verur, að engum svörtum körlum sé treystandi í kringum konur okkar“.19 En
þegar kemur að því að kveða upp dóm fylgja kviðdómendur því sjálfgefna van-
trausti sem fordómarnir valda og móta viðhorf þeirra til mælandans. Þeir dæma
hann sekan. Og það er mikilvægt að við eigum að túlka skáldsöguna þannig að
kviðdómendur eru einmitt sannfærðir um sekt hans. Með öðrum orðum er það
ekki svo að þeir telji hann persónulega vera saklausan en dæma hann samt sekan
með kaldrifjuðum hætti. Enda þótt það verði að viðurkennast að ekki sé að fullu
ljóst hvað mönnum gangi til, skiptir höfuðmáli að þeir láta raunverulega undir
höfuð leggjast að gera það sem Atticus Finch lýsir sem „skyldu“ þeirra í lokaorð-
um sínum:
„… Í guðanna bænum, gerið skyldu ykkar.“
Atticus hafði lækkað róminn og þar sem hann vék sér frá kviðdómin-
um sagði hann eitthvað sem ég greindi ekki. Hann sagði það meira við
sjálfan sig en við réttinn. Ég gaf Jem olnbogaskot.
„Hvað sagð’ ann?“
„„Í Guðs nafni, trúið honum,“ ég held að hann hafi sagt það.“
18 Ibid., 201.
19 Ibid., 208.
Hugur 2018meðoverride.indd 28 24-Jul-18 12:21:22