Hugur - 01.01.2018, Blaðsíða 128

Hugur | 29. ár, 2018 | s. 128–132
Björn Þorsteinsson: Eitthvað annað. Há-
skólaútgáfan, 2016. 238 bls.
Í eftirfarandi grein hyggst ég ræða hið
stóráhugaverða greinasafn Eitthvað ann-
að eftir Björn Þorsteinsson. Safnið býður
upp á ríka, fjölbreytta og ávallt áhuga-
verða heimspekilega greiningu og gagn-
rýni sem hér gefst ekki rúm til að ræða
nema að hluta til. Ég mun því einbeita
mér að örfáum greinum sem standa upp
úr að mínu mati, og ég tel að séu gott
yfirlit yfir verkið og hugsun Björns.
Byrjum á umfjöllun Björns um eitt
alræmdasta fyrirbæri sem meginlands-
heimspekin hefur alið af sér: póst-
módernismann. Það vekur strax athygli
að í greininni, sem var gefin út árið 2005,
talar Björn um póstmódernismann sem
fyrirbæri sem sé liðið undir lok eða svo
gott sem. Hann er því á vissan hátt að
líta til baka yfir þessa hefð og leggja mat
á hugmyndirnar sem hún hafði upp á
að bjóða ásamt víðari áhrifum þeirra.
En hann bendir á að misskilningur hafi
löng um plagað gagnrýnendur hennar og
gert umræðuna ruglingslega. Til dæmis
sú einfalda staðreynd að enginn heim-
spekingur eða fræðimaður kannaðist
nokkurn tímann við að tilheyra þeim
póst módernisma sem gagnrýn endur
héldu á lofti og fordæmdu. Sú gagnrýni
var t.d. að hann væri „froða, vindur, tóm:
(blekkingar)leikur en ekki alvara“ (bls.
29). Þessar hugmyndir um hvað fælist
í póstmódernismanum voru meira en
lítið loðnar og óljósar. Björn kemst því
að þeirri niðurstöðu „að þegar til kom
hafi póstmódernistarnir hvergi verið
til – nema þá í hugskotum andstæðinga
þeirra“ (bls. 30).
En þrátt fyrir að engir fræðimenn
vildu kannast við að vera póstmódern-
istar vill Björn þó ekki meina að það
hafi aldrei verið neitt sem hægt var að
kalla póstmódernisma. Fyrir honum
var hann vissulega ákveðin stefna innan
heimspekinnar sem hafði sín einkenni
og áherslur. Hann hafnar einnig því að
það sem stefnan hafði upp á að bjóða
hafi verið allsendis tilgangs- eða merk-
ingarlaust. Hann tekur fyrir þá alræmdu
fullyrðingu að „allt sé texti“, eitt helsta
skotmark gagnrýnenda póstmódernism-
ans. En þeir bentu margir á að eitthvað
hljóti einfaldlega að standa utan „text-
ans“. Ásamt því að benda á það augljósa,
að „texti“ er hér notaður í svolítið annarri
en hefðbundinni merkingu, heldur Björn
því fram að margir af þeim heimspeking-
um sem oft eru kenndir við þessa hefð
héldu því síður en svo fram að ekkert
stæði utan textans. Hann kemst að þeirri
niðurstöðu að póstmódernisminn gegndi
mikilvægu hlutverki í því hvernig hann
„hristi upp í veruleikanum með svo rót-
Ritdómur
Eftir dauða póstmódernismans og endalok sögunnar
kemur tóm- og nýfrjálshyggjan
Hugur 2018meðoverride.indd 128 24-Jul-18 12:21:28