Hugur - 01.01.2018, Blaðsíða 116

116 Sigurður Kristinsson
að óréttlæti.17 Það sem Sandel varar við myndi líkast til flokkast sem „niceness“ í
kenningu Wards og er einmitt ekki til marks um gott siðferði í stjórnmálum. Það
er því beinlínis rangt að leggja geðþekkan yfirdrepsskap af því tagi að jöfnu við
siðvæðingu stjórnmálanna.
Páll hafnar siðvæðingu stjórnmálanna að því er virðist án rökstuðnings, en
að baki þeirri höfnun virðist þó liggja sá vafasami skilningur að siðvæðing væri
nokkurs konar hreinsun stjórnmála af þeim lykilþætti þeirra sem samkeppni um
völd er. Þegar nánar er að gáð styður hann þó í raun það markmið að stuðla að
bættu siðferði í stjórnmálum sem fela í sér samkeppni um völd. Það sem hann
telur helst standa í vegi fyrir slíku markmiði er hins vegar það meinta viðhorf
almennings að stjórnmál séu starfsgrein, „ákveðinn vettvangur sem þeir ein-
ir sem það kjósa geta helgað sér og hlaupið um eins og þeim einum sýnist“.18
Þetta viðhorf telur Páll nátengt þeirri skoðun að stjórnmál séu ekkert annað en
valdabarátta, þannig að ef fólk hætti að líta á stjórnmálin sem starfsvettvang, þá
muni það loksins fara að gera kröfur til stjórnmálamanna um siðferðilega ábyrgð.
Starfsvettvangurinn stjórnmál sé í hugum almennings griðastaður ábyrgðarleysis
gagnvart almennum siðferðisviðmiðum, friðland óheftrar valdabaráttu þar sem
fólk er laust undan öllum venjulegum siðgæðiskröfum. Hugmyndin virðist vera
sú að ef við hættum að líta á stjórnmál sem starfsgrein, munum við í kjölfarið
hætta að umbera siðlausa og óhefta valdabaráttu stjórnmálamanna. Er þetta góð
hugmynd?
Stjórnmál sem starfsgrein
Tengsl þess að líta á stjórnmál sem starfsgrein og einbera valdabaráttu eru að
sjálfsögðu ekki röklega nauðsynleg. Auðvelt er að ímynda sér einbera valdabaráttu
án þess að þar sé um að ræða starfsgrein. Sömuleiðis má ímynda sér starfsgrein
sem fæli í sér samkeppni um bestu leiðirnar til að tryggja almannahag, eða lesa
þjóðarviljann og koma honum til framkvæmda. Slík starfsgrein snerist greinilega
um stjórnmál og væri samt annað og meira en barátta um völd. Þannig þarf einber
valdabarátta ekki endilega að vera starfsgrein og stjórnmál gætu verið starfsgrein
án þess að vera einber valdabarátta.
En þótt tengingin þarna á milli sé ekki röklega nauðsynleg er mögulegt að í
hugmyndinni um stjórnmál sem starfsvettvang leynist ákveðin hætta, sem síðan
verður alvarlegri eftir því sem almennt er litið svo á í ríkara mæli að stjórnmál
séu einber valdabarátta. Ef stjórnmál eru starfsgrein, þá má búast við að um þau
gildi sérstök viðmið og siðareglur, rétt eins og t.d. um störf lögmanna, lækna,
presta, fjölmiðlafólks, hjúkrunarfræðinga, lögreglumanna, sálfræðinga, o.s.frv.
Starfstengd siðferðisviðmið draga dám af því sérstaka samfélagslega hlutverki
sem starfsgreinin þjónar og ljær henni tilgang, auk almennra siðferðisgilda. Í
einstökum tilvikum getur sá tilgangur þýtt að almenn siðferðisviðmið lúti í lægra
17 Ward 2017.
18 Páll Skúlason 1987: 370.
Hugur 2018meðoverride.indd 116 24-Jul-18 12:21:27