Hugur - 01.01.2018, Blaðsíða 15

Hugur | 29. ár, 2018 | s. 15–32
Miranda Fricker
Vitnisburðarranglæti1
Í leikgerð Anthonys Minghella af The Talented Mr Ripley beitir Herbert Green-
leaf kunnuglegri aðferð til að þagga niður í Marge Sherwood, ungu konunni
sem hefði átt að verða tengdadóttir hans skömmu fyrr, hefði sonur hans Dickie
ekki horfið með grunsamlegum hætti: „Marge, eitt er kvenlegt innsæi, annað eru
staðreyndir.“2 Með þessu er Greenleaf að bregðast við grunsemdum Marge um
að Tom Ripley – meintur vinur þeirra Dickies og Marge, sem hafði komið sér í
mjúk inn hjá Greenleaf eldri – hafi orðið Dickie að bana. Auðveldlega má sjá að
þögg un Greenleafs felur í sér valdbeitingu, einkum beitingu kynbundins valds.
En hvaða skilning leggjum við í vald? Og hvernig tengist kynbundið vald al-
mennu hugtaki um félagslegt vald? Til þess að lýsa vitnisburðarranglæti í gróf um
dráttum og gera grein fyrir sérstöku inntaki þess þurfum við að finna svör við
þessum spurningum um hver séu almenn einkenni félagslegs valds og þeirrar
sérstöku tegundar félagsvalds (sem kynbundið vald er dæmi um) sem ég mun
nefna ímyndarvald.
Vald
Byrjum á að skoða það sem mér virðist vera nokkuð sjálfgefin hugmynd um fé-
lagslegt vald, að það sé hæfileiki sem við búum yfir sem félagsverur til þess að
hafa áhrif á gang mála í félagsheiminum. Hér má þegar greina á milli virks og
óvirks félagsvalds. Tökum sem dæmi það vald sem stöðumælavörður hefur yfir
ökumönnum og felst í því að hún getur sektað þá fyrir stöðumælabrot. Stundum
er þetta vald virkt, svo sem þegar hún sektar þá. Þó skiptir ekki síður máli að
þetta vald er til staðar með óvirkum hætti í hvert sinn sem geta hennar til að
leggja á fjársektir hefur áhrif á hvernig fólk leggur bílunum sínum. Þessir tveir
valdahættir eru hvor öðrum háðir þar eð áhrif óvirks valds munu eiga það til að
dvína ef því er ekki beitt á virkan hátt: Ef ákveðnum fjölda stöðumælasekta er
1 [1. kaflinn úr bók Fricker, Epistemic Injustice: Power and the Ethics of Knowing (Oxford og New
York: Oxford University Press, 2007), 9–29. – Þýð.]
2 Anthony Minghella, The Talented Mr Ripley—Based on Patricia Highsmith’s Novel (London:
Methuen, 2000), 130.
Hugur 2018meðoverride.indd 15 24-Jul-18 12:21:21