Hugur - 01.01.2018, Blaðsíða 9

Afstæðishyggja, ágreiningur og amerísk heimspeki 9
afstæðishyggja sé heimspekilega áhugaverð, en hef á sama tíma sett fram mótbár-
ur gegn ýmsum heimspekilegum, félagslegum og pólitískum rökum fyrir afstæð-
ishyggju. Á níunda og tíunda áratugnum var víða litið svo á, sérstaklega innan fé-
lagsmannfræðinnar, að afstæðishyggja væri hugmyndafræði þeirra sem aðhyllast
umburðarlyndi, víðsýni og fjölmenningu. Ég synti á móti straumnum og hélt því
fram að væri afstæðishyggja tekin alvarlega, gæti hún leitt til skorts á umræðu um
pólitísk málefni og aðgerðaleysis. Þegar ég fór síðar meir að skoða afstæðishyggju
enn betur, komst ég að því að til eru tengsl milli hennar og valdboðsstjórnmála
– ég uppgötvaði til dæmis að Mussolini var yfirlýstur afstæðissinni. Í ljósi slíkra
pólitískra tengsla er enn mikilvægara að takast á við afstæðishyggjuna.
Doktorsritgerð mín í heimspekilegri rökfræði átti rætur að rekja til áhuga á
afstæðishyggju. Mannfræðingar á borð við Lévy-Bruhl höfðu vakið máls á því að
hægt væri að taka upp annars konar rökfræðikerfi. Mér datt í hug að varpa mætti
nýju ljósi á þessa spurningu með því að kanna ýmis óhefðbundin rökfræði kerfi,
svo sem fjölgildisrökfræði (e. many-valued logics), viðkomurökfræði (e. relevance
logic), loðna rökfræði (e. fuzzy logic) o.fl., og tengsl þeirra við mál og hugsun. Tim
Will iam son, sem aðhylltist harða hluthyggju um rökfræði – rottweilerhunda-
hlut hyggju, eins og Crispin Wright kallaði hana – var mjög á móti óhefðbundinni
rökfræði og fyrir vikið áttum við góðar en á tímum erfiðar rökræður um þetta.
Þú hefur einnig skrifað talsvert um bandaríska heimspeki og pragmatisma, þar á meðal
Richard Rorty, Donald Davidson og Hilary Putnam. Geturðu sagt aðeins frá þessum
verkum og tengslum þeirra við það sem þú hafðir áður fengist við?
Áhugi minn á verkum þessara heimspekinga á rætur að rekja til þess þegar ég
komst fyrst í kynni við heimspeki. Ég tók fyrsta námskeiðið í heimspeki þegar ég
stundaði nám í París um hríð, og bæði þar og í Teheran var einvörðungu kennd
„meginlandsheimspeki“. Í Queen’s hófust fyrirlestrarnir hins vegar á hversdags-
málsheimspeki (e. ordinary language philosophy), til dæmis hjá Austin, og svo lærð-
um við um siðfræði í verkum eftir R. M. Hare. Mér fannst þessir heimspekingar
þröngsýnir og hafa lítið fram að færa, pólitískt og vitsmunalega, samanborið við
hugsuði á borð Foucault, Barthes og Lyotard. Á öðru ári mínu las ég svo Hilary
Putnam og varð alveg uppnumin. Hann skrifaði um mikilvæg málefni sem snertu
vísindi, tungumál og hugann af þeirri dirfsku og hugmyndaauðgi sem einkenndi
hina „byltingarkenndu“ heimspekinga meginlands Evrópu, en samt var hann rök-
fastur og skýr í hugsun. Það var þegar ég uppgötvaði Putnam, eða réttara sagt það
að analýtísk heimspeki gæti verið djörf og spennandi, sem ég ákvað að starfa sem
heimspekingur. Davidson var svo eðlilegt framhald af Putnam. Bók hans Essays
on Actions and Events var þá nýkomin út og við lásum hana í málstofu Peters
Carruthers. Nokkrum árum síðar hitti ég svo alla heimspekingana þrjá sem þú
minntist á í spurningu þinni á ráðstefnum Konunglegu írsku akademíunnar og
hélt fyrirlestra um verk þeirra. En árið 1992 átti ég fund með Putnam sem átti
eftir að hafa mikil áhrif á rannsóknir mínar og starfsferil. Ég hélt áfram að líta
upp til hans sem heimspekings en svo fór mér líka að þykja óskaplega vænt um
hann sem manneskju. Ég er ásamt fleirum á þeirri skoðun að Putnam sé einn
Hugur 2018meðoverride.indd 9 24-Jul-18 12:21:21