Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2022, Side 42

„leIðIN eR INNÁVIð OG UPPÍMÓTI“.
41
sér stöðu með konum sem beittar voru kynbundnu ofbeldi og lifðu það
ekki af. Smartís,178 skáldsaga Gerðar frá 2017, fjallar svo um vinskap ungl-
ingsstelpna á níunda áratugnum þar sem engir strákar eða karlmenn koma
við sögu svo máli skipti fyrir söguþráðinn. Vinskapur stúlknanna og flókið
samskiptakerfi unglingsáranna er þannig í forgrunni. Þá má einnig nefna
Mörk: saga mömmu (2015)179 sem er saga Guðbjargar Þórisdóttur, skráð af
dóttur hennar, Þóru karítas Árnadóttur, en með hjálp opinskárrar frásagnar
móðurinnar af kynferðislegri misnotkun sem hún varð fyrir árum saman
sem barn og afleiðingum hennar ljær yngri kynslóð þeirri eldri rödd í krafti
félagslegs svigrúms til þess að skila skömm til gerenda og létta á hjarta sínu.
Reiði dótturinnar er þar með virkjuð og skömm móður skilað til gerandans
í krafti mæðgnasambands og femínískra aðgerða samtímans.180
Mæðgnasambönd og móðurhlutverk í tengslum við kvennasamstöðu og
systralag eru þemu sem skáldkonur virðast ræða sem hluta af uppgjöri við
fortíð sína. Mæðgna- og kvennasambönd eru minni sem liggja sem rauður
þráður í verkum Auðar Jónsdóttur þar sem konur í sögum hennar eru allar
„mótaðar af sambandi eða sambandsleysi við mæður sínar“, eins og katrín
Jakobsdóttir hefur rakið í grein sinni um valin verk Auðar.181 Fleiri dæmi
mætti tína til: Í ljóðinu „Mamma guð“ eftir kristínu Svövu Tómasdóttur,
sem birtist í ljóðabókinni Blótgælur (2007), má sjá dæmi um mæðgnasam-
band sem einkennist af togstreitunnni við að aðgreina sig frá móður sinni til
þess að geta skilgreint eigið sjálfstæði, en endar með þakklæti og sátt182 og
fyrsta ljóðabók Fríðu Ísberg, Slitförin (2017),183 hverfist um slitför barns frá
móður og föður í leit að eigin sjálfsmynd.
einnig á raunverulegu máli, en hún fjallar um unga konu sem var beitt kynferðislegri
misnotkun af hálfu bróður. Gerður kristný tók viðtal við konuna sem svipti sig lífi
áður en það kom út árið 2003.
178 Gerður kristný, Smartís, 2015, Reykjavík: Mál og menning.
179 Þóra karítas Árnadóttir, Mörk. Saga mömmu, 2015, Reykjavík: Mál og menning.
180 Dagný kristjánsdóttir hefur fjallað um Mörk. Saga mömmu og fleiri bækur sem
hverfast um ofbeldi gegn börnum í grein sinni „Sögur af börnum“, Tímarit Máls
og menningar, 4. hefti, 2020, sótt 21. ágúst 2022 af https://tmm.forlagid.is/sogur-
af-bornum/. Aðrar bækur sem Dagný fjallar um eru Myndin af pabba. Saga Thelmu
(2005) eftir Gerði kristnýju, Ekki líta undan. Saga Guðrúnar Ebbu, dóttur Ólafs Skúla-
sonar biskups (2011) sem elín Hirst skráði, Hljóðin í nóttinni (2014) eftir Björgu Guð-
rúnu Gísladóttur og Manneskjusaga (2018) eftir Steinunni Ásmundsdóttur.
181 katrín Jakobsdóttir, „Mömmur, ömmur, dætur. Hugleiðing um sköpun kvenna í
sögum Auðar Jónsdóttur“, Skírnir, 188 (haust), 2014, bls. 301–322, hér bls. 317.
182 kristín Svava Tómasdóttir, Blótgælur, Reykjavík: Bjartur, 2007, bls. 22–23.
183 Fríða Ísberg, Slitförin, Reykjavík: Partus, 2017.