Eimreiðin - 01.01.1918, Blaðsíða 62

62
HELJARTÖK MIÐALDAVELDANNA [Eimreiðin
brandur, eða Gregoríus VII., var sá, sem áræðiö hafði
til að kveikja í fyrir alvöru. Orsakaþráðurinn í sögunni
kemur hér undir bert loft, fyrir allra augu. Og þá er í
kyrþey búið að spinna hann svo langt, að hann harð-
fjötrar alt.
það má best sjá hugmyndir Hildibrands um páfadæmið
af hans eigin orðum, t. d.: Páfinn einn á að bera ein-
kenni keisara. pjóðhöfðingjar allir eiga að kyssa fót páf-
ans. Enginn getur dæmt hann. Nú skýtur einhver máli
sinu til páfadóms, og má þá enginn annar dirfast að dæma
hann. Rómversku kirkjunni getur ekki skjátlast. Páfinn
getur vikið keisaranum frá völdum, o. s. frv.
pessar hugmyndir eru samgrónar keisaradæmis-hug-
myndinni. pað varð ekki þýðingarlaust, að keisaradæmið
rómverska og kristnin voru jafnaldrar og uppeldissyst-
kini. Rómabiskup náði hægt og hægt tignarstöðu innan
kirkjunnar. Og hann var fullur af einveldishugsun keis-
aradæmisins. Öðru vísi stjóm gátu menn ekki hugsað sér,
þræðirnir urðu að mætast í einni hendi. Athugavert er
hér einnig það, hve óbifanlega fast menn héldu í róm-
versku keisaradæmis-hugmyndina, löngu eftir að „hið hei-
laga rómverska keisaradæmi“ sjálft var dottið úr sög-
unni. pað var föst skoðun, að heimurinn gæti ekki án
þess verið. Og þegar það var ekki lengur til sýnilega,
þá lá það í loftinu. Svo rótgróin var hugmynd þessi.
Ræði keisaradæmi Karls mikla, og síðar þýska keisara-
dæmið litu menn á sem „hið heilaga Rómverska keisara-
dæmi“, framhald hins. „Semper Augustus“ (ávalt Ágúst-
us) var keisaratitillinn þýski, og keisararöðin var reiknuð
frá Ágústusi. En í umbrotunum miklu, þegar keisara-
dæmin ultu um hvert á fætur öðru, kom kirkjan þeirri
skoðun inn, hægt og hægt, að h ú n væri í rauninni arf-
taki „hins heilaga Rómverska rikis“. Hún stóð heil og
óskift yfir keisaradæmamolunum.
Langt fram eftir öldum gerði kirkjan enga tilraun til
þess að standa uppi í hárinu á keisurunum. Og það má