Sjómannablaðið Víkingur - 01.12.1948, Blaðsíða 35

band. Það verður ekki með rökum sagt, að hann hafi
reynzt konum sínum illa. Hjónaband hans og Jane
Seymour var ástúðlegt og allt eins hjónaband hans og
Katrínar Parr. Og ekki var liann nærgöngull við Önnu
Cleve. Sambúð hans og Katrínar frá Aragóníu var góð
lengi framan af, meðan allt lék í lyndi um barneignir
henhar, eða allt til þess að nauðsyn þótti til bera að
hann skildi við hana, svo erfðarétti að krúnunni yrði
borgið. Má hér geta þess, að Napóleon mikli skildi við
sína konu af sömu ástæðum, og hefur hann ekki sér-
staklega verið bendlaður við kvennafar. Ekki verður
það heldur fundið, að Hinrik hafi verið óblíður eða
illur þeim tveim konum, sem hálshöggnar voru. Um
Önnu Boleyn fer því fjarri. Hann virðist hafa unnað
henni hugástum, og verið henni ástúðlegur eiginmaður
meðan þau voru samvistum. En bæði Anna Boleyn og
Katrín Howard gerðu sig berar að glæp, sem þótti ó-
heyrilegur á þeirri tíð og stranglega var refsað. Þær
tóku báðar fram hjá konungi, Katrín með þeim ósköp-
um, sem áður er að vikið.
En ef ekkert er í fari Hinriks í sambúð hans við
konurnar, sem ástæðu gefi til hins illa orðróms, af
hverju stafar hann þá? Hafa verður það jafnan hug-
fast, þegar leitað er að rótum orðrómsins, að Hinrik
átti margar konur, skildi við tvær þeirra, en tvær voru
hálshöggnar. Mörgum mun, að órannsökuðu máli, verða
fyrir að ætla, að slíkt hjúskaparólán eigi að minnsta
kosti að einhverju leyti rót sína að rekja til Hinriks.
Eitthvað hafi hlotið að vera í fari hans, sem valdið
hafi þessum tíðu kvonföngum. Spöruðu og lastmælend-
ur hans eigi að benda á, að eigi gæti það verið til-
viljun, að fjórar konur, hver um sig, hefðu verið
orsök hjúskaparslitanna. Varð og þetta vopn þvi bit-
urra, að hver kona um sig átti sína formælendur. For-
mælendur Katrínar frá Aragóníu voru yfirleitt allir
kaþólskir menn, með keisara, páfa og klerka í broddi
fylkingar. Voru þeir þungir í garð Hinriks, meðan
stóð á samningum um skilnað hans við Katrínu. En
eftir að Hinrik kastaði kaþólskri trú og í'íkiskirkja
var sett á stofn í Englandi og hjónaband hans og
Katrínar ógilt, linntu kaþólskir ekki að níða hann.
Börn lians, önnur en Blóð-Maríu, töldu þeir óskilgetin
og ekki arfgeng til ríkis.
Grimmdarorð fékk Hinrik og á sig lijá kaþólskum
mönnum fyrir það, að hann þótti leika hart munka,
nunnur og kaþólskan klerklýð við siðaskiptin. Var þess-
um mönnum vísað úr klaustrunum og frá kirkjunum
út á guð og gaddinn, en eignir kirknanna gerðar upp-
tækar og lagðar undir konung. En í þessum efnum
var eins að farið í öðrum siðaskiptalöndum, meðal ann-
ars á Islandi.
Margur mun nú segja, að sagan sé vön að leiðrétta
rangsagnir samtíðarinnar um merka menn. Sagnarit-
arar vorra tíma og næstu alda á undan hefðu átt að
varpa réttu ljósi yfir Hinrik og eyða orðrómi sam-
tíðarinnar um hann, ef ekki hefðu verið einhverjir meg-
ingallar á ráði hans. Víst er um það, að margir sagna-
ritarar hafa gert Hinriki VIII. góð skil, einkum hinn
óviðjafnanlegi enski sagnritari, James Freude. Hefur
hann ritað stórmerka bók um Hinrik: „The reighn of
llenry 8th“. Hefur hér verið mest stuðzt við það rit.
En svo grónitekið virðist óálitið á Hinriki hafa verið
orðið, að hvorki þessu riti Freude né öðrum samskon-
ar fræðiritum hefur tekizt að hnekkja því. Hvað kem-
ur til? Helzt það, að hann sætti einnig röngum dómum
heima á Englandi löngu eftir sinn dag, heila öld eða
meir. Voru dætur hans og frændur, sem ríkjum réðu
þar á eftir honum, orsök þess, beint eða óbeint, þótt ,
undarlegt sé.
Þegar Hinrik dó, kom til valda Játvarður sonur hans.
Hann var, eins og áður er sagt, heilsutæpur eða heilsu-
laus alla ævi, enda dó hann ungur, 17 ára. Hafði hann
þá ríkt í 6 ár. Réðu ráðgjafar Hinriks mestu um stjórn
landsins um daga Játvarðar, enda var þá haldið uppi
sömu stefnu í stjórnmálum, utan lands og innan, sem
verið hafði á efri árum Hinriks. En frá þeirri stefnu
var skjótt brugðið, þegar María dóttir Katrínar frá
Aragóníu varð drottning á Englandi. Tók hún við
völdum að Játvarði VI. látnum, þegar frá eru taldir
þeir 11 dagar, sem talið er að Jane Grey hafi ráðið
rikjum. María var rammkaþólsk, sem móðir hennar,
og áleit skilnaðardóm foreldra sinna rangan og að engu
hafandi. Hún giftist frænda sínum, Filippusi II. Spán-
arkonungi, og tókst þá aftur upp samband þessara
landa, til mikils ófarnaðar fyrir England, trúarbragða-
deila innanlands og ófriður við Frakka, sem lauk þann-
ig, að Englendingar urðu að láta Calais af hendi. María
hugðist að kúga Englendinga aftur til kaþólskrar trú-
ar með eldi og blóði og ofsótti þá menn, sem voru mót-
mælendatrúar. Létu þá margir menn lífið fyrir trú
sína, á höggstokknum eða voru brenndir á báli. Var
þá aukið framan við nafn drottningar, og hún jafnan
nefnd Blóð-María síðan. Maður hennar aðstoðaði konu
sína með ráðum og dáð um ofsóknirnar, enda taldi
hann sig eiga tilkall til ensku Krúnunnar vegna kvon-
fangs síns. Gerði hann „flotann óvíga“ til Englands
á dögum Elísabetar, í því skyni að brjótast þar til
valda. Eins og að líkum ræður, þá var Hinrik og verk
hans í litlum metum hjá valdhöfunum. Lét vel í eyr-
um þeirra rógur og níð um Hinrik, enda óspart á loft
haldið kvennamálum hans, og sambúð hans og 5 síðari
kvenna hans talinn frillulifnaður.
Skjóta má því hér að, að Maríu og kaþólskum þegn-
um hennar, svo og öllum kaþólskum mönnum yfirleitt,
var það mjög hugleikið, að hún, ætti barn með manni
sínum. Unni hún manni sínum hugástum og þótti mikið
mein að því, hve sjaldan hann gat dvalið í Englandi
vegna stjórnarstarfa á Spáni. Er mælt, að María hafi
eitt sinn, er Filippus var í heimsókn hjá henni, troðið
framan á sig koddum til þess að teygja hann til lengri
dvalar hjá sér, þar sem ríkisarfi væri á leiðinni. En
þeim hjónum varð ekki barna auðið. María ríkti skamma
stund, dó árið 1556.
Elísabet dóttir Hinriks VIII. og Önnu Boleyn tók við
ríki eftir Blóð-Maríu. Hún var uppfrædd í trú mótmæl-
enda. Höfðu mótmælendatrúarmenn skjót tök á því, að
Elísabet yrði til drottningar tekin á Englandi, þegar
eftir andlát Blóð-Maríu, svo Filippus Spánarkonungur
næði ekki völdum. Þeir höfðu borið harm sinn í hljóði
meðan María sat að völdum og treyst á betri tíma,
þegar Elísabet væri orðin drottning. Áttu þeir sín í
að hefna á kaþólskum mönnum í landinu, enda var
V í K I N B U R
327