Sjómannablaðið Víkingur - 01.12.1948, Page 79

Þótt Einari sé ókunnugt um það, að þjóðfélagsbandið
var og er bindandi fyrir alna og óborna, er hann þó
á bls. 11 á báðum áttum með það, hvort hann eigi að
láta landnámsmenn Grænlands detta úr íslenzka þjóð-
félaginu: „Nú er ókunnugt um það“, segir Einar, „hvort
lahdnámsmennirnir á Grænlandi hafa berum orðum sett
hjá sér lagaskipun, eins og feður þeirra gerðu á Is-
landi, eða hvort þeir hafa þegjandi haldið sama skipu-
lagi sem á Islandi var“. En fyrst ekkert þekkist til
þess, að Grænlendingar hafi gert uppreisn, og ekkert
til þess heldur, að þeir hafi stofnað sérstakt þjóðfélag,
og engar minningar sérstaks grænl. þjóðfélags eða sér-
staks grænl. þjóðfélagsstarfs af neinu tæi finnast, eða
hafa nokkru sinni fundist, hvað væri þá á móti því,
að lofa Grænlendingum að tolla í ísl. þjóðfélaginu, fyrst
bönd þess voru órjúfanleg og varanlega bindandi? En
á bls. 13 og bls. 78—79 er Einar búinn að sækja í sig
veðrið, og neitar því nú afdráttalaust (auðvitað án
nokkurra heimilda), að Grænland hafi verið hluti hins
ísl. þjóðfélags, heldur sérstakt og sjálfstætt þjóðfélag.
Aðalröksemd hans fyrir þessu er sú, að Grænland hafi
ekki sent, og ekki getað sent menn á Alþingi íslands:
„Og hvergi í Grágás er nokkurt orð í þá átt, að Græn-
iendingar hafi tekið nokkurn þátt í Alþingishaldi á
íslandi, enda hefði þess víst aldrei orðið kostur, því
að samgöngur milli landanna geta sjálfsagt sjaldan
hafa orðið svo snemma sumars, að Grænlendingar hefðu
getað verið til lslands komnir fyrir Alþingi. Þess má
og geta, að Grænlendingar settu hjá sér biskupstól án
nokkurrar íhlutunar Alþingis á Islandi eða íslenzku
biskupanna“ (bls. 13). Já, hvar finnst þess yfir höfuð
getið í nokkrum fornum, germönskum lögum, að ný-
lenda hafi sent menn á löggjafarþing móðurlandsins?
Þess finnst hvergi getið. Slík skyldug þingsókn frá ný-
lendu til löggjafarþings móðurlandsins átti sér aldrei
stað. En þingsókn frá nýlendunni var frjáls, ef menn
vildu. Undanþága nýlendumanna frá þingskyldu til lög-
gjafarþings móðurlands er einmitt það, sem sérkennir
stöðu fomnorrænnar nýlendu til móðurlands frá hlut-
um höfuðlandsins. Taki nýlenda (eða lijálenda) upp
þingskyldu til löggjafarþings móðurlands, er luin liætt
að vera nýlenda, og orðin hluti móðurlandsins. En hvað
veldur, að Einari er um megn að skynja þetta og fara
rétt með það?
„Það verður ekki betur séð“, segir Einar, „en að ís-
lenzka byggðin á Grænlandi hafi verið sjálfstætt þjóð-
félag. Þess finnst hvergi dæmi, að Alþingi á íslandi
liafi nokkru sinni sett Grænlandi lög, að þar hafi nokk-
ur önnur þingstörf farið fram, er varðað hafi Græn-
land fremur en önnur lönd, að Grænland hafi nokkurn
tíma tekið þátt í nokkurri þingsathöfn á Alþingi ís-
lands. Það er því alveg heimildarlaust, að grænlenzkur
lögsögumaður hafi nokkurn tíma átt sæti í lögréttu,
eða að íslenzku biskuparnir hafi nokkurn tíma haft
nokkurt vald á Grænlandi". Verður nú vikið að þessu.
Einar segir (bls. 11), að á Grænlandi hafi verið lög-
sögumaður. Er þetta hreinn misskilningur, að vísu ekki
í fyrstu hans sjálfs, heldur Finns Jónssonar. Og er
Einar tilnefnir Skáld-Helga (á 11. öld), þá er það al-
ger mishermir, að hann liafi lögsögumaður verið. í
Séld-Helga rímum er sagt frá því, að „lýðurinrí' hafi
VÍKI N □ U R
gefið Skáld-Helga „lögmannsstétt“, þ. e. viðurkennt
hann eða, máski tekið, sem lögfróðan mann eða lög-
fræðing. Slíkir lögmenn voru á vorþingum til forna,
og þá eflaust á fjórðungsþingum. Að Helgi er hvorki
kallaður lögsögumaður né tekinn í lögréttu, heldur við-
urkenndur lögmaður af almúganum, er sýnilega af því,
að enginn lögrétta var á Grænlandi og enginn lög-
sögumaður átti þar að vera. Það er því víðs fjarri, að
nokkur hafi haldið því fram, að grænlenzkur lögsögu-
maður liafi setið í lögréttu á íslandi. Þetta er aðeins
misskilningur eða misminni Einars.
Einar segir (bls. 11), að Grænlendingar liafi kallað
(sumar) þingið í Görðum Alþing. Þetta er algerlega
rangt. Engin giænlenzk né íslenzk heimild nefnir það
svo. En í norsku skjali frá 1389 er það nefnt svo og
sagt, að almúginn þar hafi tekið „samhelde“, þ. e. gert
ólöglega „sammenrottelse“ á móti lögum. Virðist af
því augljóst, að ekki var þetta löggjafarþing, og ekki
nein lögrétta þar, heldur aðeins dómþing. Og alþingis-
nafnið í þessu norska skjali verður að skýra eftir
norskri málvenju þá, en það heiti var þá aðeins haft
um ómerkilegustu dómþing í gömlum hjálendum eða
nýlendum í Noregi. Á Grænlandi þekkist ekkert alls-
herjarþing, enginn allsherjargoði né lögsögumaður, lög-
gjöf eða neitt það, er bendi á fullveldi. En við þekkjum
frá Grænlandi allar þær stofnanir og' athafnir, er sér-
kenna ísl. voi'þing og fjórðungsþing (þ. e. í Görðum).
Fornleifarannsókn hefur leitt allar þessar stofnanir í
ljós, en engar minjar lögréttu eða lögbergs eða neitt
það, er bendi á löggjöf eða fullveldi. En staðhættir og
lofslag ó þessu svæði er þannig, að minjar slíkra stofn-
ana hlytu að finnast, hefðu þær nokkurn tíma til verið.
Lítum svo á staðhæfingu Einars um það, að þess
finnist livergi dæmi, að Aiþingi á Islandi hafi nokkru
sinni sett Grænlandi lög, eða að þar hafi nokkur önnur
þingstörf farið fram, er varðað hafi Grænland fremur
en önnur lönd.
1 hverjum barnaskóla, þar sem kennd er Islandssaga,
hlýtur að vera getið um sáttmála, er íslendingar, þ. e.
íslenzka þjóðin á þingi, gerði við Ólaf digra á árun-
um 1016—1023. Einar veit um þenna sáttmála, því
hann getur hans í „Réttarstöðu Islands", og hann og
Jón Þorkelsson í „Island gagnvart öðrum ríkjum“. 1
sáttmála þessum, sem samþykktur var á Alþingi og
oft var síðar um hönd hafður þar, einkum þegar Norð-
menn vanefndu hann, segir m. a. svo: „Ef þeir menn
verða sæhafa i noreg er vart hafa til grön landz eða
fara i landa leitan. eða slítr þa fra islandi þa er þeir
vilde föra scip sin mille hafna. þa ero þeir eigi scyldir
at giallda land avra. Þann rett oc þav lög gaf olafr
hinn hælgi konvngr islendingom. er her er merkþr.
Gitzor. biscop oc Teitr filius eius. Marcus. Hreinn.
Enarr. Biorn. Guðmundr. Daðe. Holmsteinn. Þeir svoro
þess. at Isleifr byscop oc menn með honum suorðo til
þess rettar sem her er mercþx-. At þann rétt gaf olafr
enn hælgi islendingom eða betra"1). Sveinbjörn heitinn
Johnson, er um skeið var dómsmólaráðherra og hæsta-
réttardómari í Norður-Dakota, en siðar prófessor í lög-
um og lögfræðilegur ráðunautur ríkisháskólans í
3) Grgs I. b. 197 III. 466.
371