Sjómannablaðið Víkingur - 01.12.1948, Page 80

Illinois, og var maður stórlærður á réttarsögu, þjóð-
félagsvísindi og lög, segir um þenna texta í fornmál-
anum fyrir þýðingu sinni á Grágás á ensku: „Veldi
Noregskonungs náði vestur á „mitthaf" í átt til ís-
iands (Gulaþingslög 111, Ngl. I, 50). ísland fór með
yfirráðarétt austur á mitt haf í átt til Noregs [sjá
t. d. Grgs. I a. 142—143]J). íslendingar töldu sig hafa
yfirráðarétt í vestur frá Islandi, þar á meðal yfir Græn-
landi (I b. 195—197, III. 463—466), einnig yfir landa-
leitan til að finna ný lönd, og eru þá höfð í huga ný-
fundin lönd í vestri, Vínland og það svæði yfirleitt).
Grænland var numið frá íslandi, og var samkvæmt
alþjóðalögum nýlendna Islands. 1 Frostaþingslögum eru
tilsvarandi fyrirmæli, þar sem sagt er beinum og ber-
um oi'ðum, að taka arfs skuli fara að íslenzkum lög-
um, þegar eigandinn deyi fyrir vestan mitt mitthaf
„eða [á] Islandi út“ (Ngl. I, 210, gr. 6). Það virðist
vera útkjáð mál eftir beztu lieimildum, að Grænland
var numið af íslendingum". I þessum sáttmála telur
Island sig ekki aðeins hafa yfirráðarétt yfir Grænlandi
og öllu hinu vestræna svæði, heldur viðurkennir og
Noregskonungur þenna rétt með því, að semja við Is-
land um þetta. Hér birtir Alþingi greinilega hug og
vilja íslands til yfirráða yfir hinu vestræna svæði, en
„corpus“ hins ísl. þjóðfélags komst varanlega á þessi
lönd með landnámi ísl. þegna þar, er fóru með hið ísl.
þjóðfélagsvald. Þar með ‘voru sköpuð gild yfirráð ís-
lands yfir öllu svæðinu í vestri. Ef réttur sá, er Græn-
lendingar fá í sáttmálanum, var brotinn, var hann
brotin við Island, og Island á að reka réttar Græn-
lendinga. I hvert sinn, sem Norðmenn rufu eða feldu
niður þenna sáttmála, varð Alþingi íslands að taka í
taumana, og fór þá með yfirráðarétt sinn yfir Græn-
landi og öllu hinu vestræna svæði, sem Islendingar höfðu
fundið og byggt, og íslendingar einir allra þjóða sigldu
til um næstu 500 ár (einkum þó frá Grænlandi). Mundu
það ekki vera réttarskapandi athafnir? Loks var sátt-
málinn við Ólaf helga samkvæmt bréflegu tilboði Há-
konar Hákonarsonar tekinn upp í Gamia sáttmála 1262
með þessum orðum: „Slíkan rétt skulu íslenzkir menn
hafa í Noregi sem þá, er þeir hafa beztan haft og
þér hafið sjálfir á yðrum bréfum boðið“. Fer Alþingi
þá enn út á við með yfirráðarétt Islands yfir Græn-
landi. I Gizurarsáttmála játar Alþingi Hákoni og
Magnúsi „lönd og þegna", og í eiðstafnum við hann
sverja eiðmennirnir á Alþingi Hákoni og Magnúsi
„lönd og þegna“. Hver eru þessi lönd? Ekki er Island
sjálft nema eitt land. Og allt hið mikla þjóðfélags-
svæði íslendinga í vestri og norðri var stjórnlagalega
séð ekki nema eitt land, og hin almenna norræna for-
sögn er því að sverja land og þegna. Fleirtalan er höfð
til þess að fyrirbyggja, að ólánsmenn geti hártogað
sáttmálann og sagt, að hann taki aðeins til hins land-
fræðilega Islands eins. I flestum endurtekningum
Gamla sáttmála og eiðstöfum við hann (en þó ekki öll-
um) játa og sverja Islendingar konungi lönd og þegna.
Og við öll þessi tækifæri fer Alþingi augljóslega með
yfirráðarétt. sinn yfir Grænlandi og hinu vestræna
svæði, sem fleirtalan lönd vísar til. En nú spyr ég:
x) Innskot J. D.
Hvaðan kemur Einari Arnórssyni heimild til að breyta
fleirtölunni lönd í eintölu (land) alls staðar, þar sem
skjöl þessi eru prentuð í hans ritum? Ef það er leyfi-
legt, að breyta megi fleirtölu í eintölu í útgáfu skjala,
þá eru víst lítil takmörk fyrir því, hvernig afbaka
megi texta og það jafnlífsvarðandi texta og Gamla sátt-
máli. I ísl. einvaldsskuldbindingunni í Kópavogi 1662
lætur Friðrik III. íslendinga sverja og handskripta sér
„sem einum fullkomnum einvaldsstjórnara og arfherra
hans arfsrétt til íslands og þess undirliggjandi insuler
(eylönd) og eyjar“, viðbót, sem hvorki er í norsku eða
dönsku einvaldsskuldbindingunni, og hlýtur að eiga við
lönd íslendinga í vestri og norðri, og koma í staðinn
fyrir fleirtöluna lönd í Gamla sáttmála og eiðstöfun-
um við hann. Það, að enginn konungur hefur nokkru
sinni verið hyltur á Grænlandi, verður aðeins skýrt á
einn veg, þann, að konungshyllingarnar á Alþingi Is-
landshafi gilt fyrir Grænland.
Er sáttmálinn við Ólaf digra er tekinn inn í Gamla
sáttmála 1262—1264, er þannig sannanlega samið við
konung fyrir Grænland og hið vestræna svæði á Al-
þingi þau ár. Ekki er fregnin um gerð Gamla sáttmála
fyrr komin til Grænlands, en utan kemur Ólafur Græn-
lendingabiskup og situr hér á landi fram yfir þing 1264.
Vissulega er það satt, sem sagt hefur verið, að Ólafur
gat ekkert erindi átt hér annað en það, að gæta hags-
muna Grænlendinga í samningum þeim við konung, er
þá fóru fram á Alþingi, og ekki er þeim fyrr lokið, en
Olafur fer a flandinu. Samningsákvæði um siglingar til
Grænlands hlýtur þá að hafa verið tekið upp í skil-
dagann frá 1263, því það hlýtur að vera þessi týndi
skildagi og Gamli sáttmáli, sem Ormur Sturluson sýnir
Friðriki II. veturinn 1567—1568 og krefst efnda á fyrir
Grænlands hönd. Grænlendingar hafa aldrei gert nokk-
urn sáttmála eða skildaga við konung, og- í bréfi Frið-
riks II. til Grænlendinga 12. apríl 1569, er ekki vitnað
í grænlenzk lög, heldur sagt, að gjörður hafi verið
„nockur“ sáttmáli og skildagi uppaa begia sidv"1), þ. e.
af Alþingi af hálfu íslenzka þjóðfélagsins alls. Má og-
nærri geta, hvort Ormur eða nokkur annar hafi 1567—
1568 haft í fórum sínum grænlenzk skjöl, sem hvergi
finnst áður getið (né síðar), og aldrei hafa verið til.
Einar hefur því, að því leyti, rétt fyrir sér, er hann
á bls. 15 giskar á, að hér sé átt við Gamla sáttmála.
Hví segir Einar það heimildarlaust, að íslenzku bisk-
uparnir hafi nokkurn tíma haft nokkurt vald á Græn-
landi, þar sem fyrsti kjörni biskup íslands, ísleifur,
var samkvæmt skipun páfa vígður af erkibiskupinum
í Erimum bæði til Islands og Grænlands á hvítasunnu-
dag 1056, þ. e. til „Island insulas“ (Islandseyja), en
Grænland var ein af þeim, og fól honum til umsjár
þjóð Islendinga og Grænlendinga (populo Islandorum
et Gronlandorum) eða eins og nú myndi sagt, hina
íslenzk-grænlenzku þjóð. Þessi vígsla og víðtæka kirkju-
lega umboð ísleifs hlýtur að vera veitt samkvæmt sam-
þykkt og beiðni ísl. þjóðarinnar á Alþingi2). I þessari
staðhæfíngu um, að íslendingar og Grænlendingar séu
Framh.
x) Sjá Réttarstöðu Grænlands, bls. 487.
2) Grönl. hist. Mind. III, 423, 402—404, 397, 423—
424, 412—416.
372
VÍKINDUR