Andvari - 01.07.1962, Side 106

216
SVERRIR KRISTJÁNSSON
ANDVAIU
Innréttingunum. En þessar Innréttingar eru nú a<5 syngja sitt síðasta, og brátt
var bú þeirra gert upp. Á árunum 1791 og 1793 eru nokkur hús stofnananna
seld á uppboði, 1796 em rokkar og vefstólar slegnir bæstbjóðanda, og aldamóta-
árið 1800 kaupa tveir danskir kaupmenn, Petræus og Svane, síðustu verk-
smiðjuhúsin.
Til er landabréf af Reykjavík árið 1801, er danskur liðsforingi gerði. Þá
eru 42 hús í Reykjavíkurkaupstað, að meðtöldum skúnim, tukthúsi, kirkju og
skóla, en íbúar eru 301. Albyggt er orðið beggja megin Aðalstrætis, en einföld
húsaröð meðfram Hafnarstræti frá Læk vestur í Gróf. En þetta er ekki íslenzkur
bær, Hafnarstræti er að minnsta kosti nærri aldanskt: Isaacbsen, Jakobæus, Det
Færöske Inter. Selskab, Det Flensburgske, Den Randerske Handel, Petræus,
Sunchenberg — slík eni nöfn binna fyrstu reykvísku borgara. Örfáir íslendingar
bafa að vísu leyst borgarabréf, en ekki er risið liátt á þessari ungu íslenzku borg-
arastétt: veitingasala virðist vera hennar kærasta iðja og þeir sem bafa búðir
selja aðallega brennivín, löglega og ólöglega. í „gamla bænum", búsum binna
gömlu innréttinga, virðist vald hinna dönsku nokkuð minna, íslenzkir veitinga-
menn og embættismenn settust þar að. Þannig er Reykjavík í byrjun 19. aldar
þegar iðnaðarstofnanir Skúla Magnússonar böfðu barið nestið: verzlunarbær
'par excellence og var svo enn um langan aldur.------
Skúli Magnússon skipti sér ekki af iðnaðarstofnunum Reykjavíkur eftir
sættargerðina 1779. í þrjátíu ár bafði hann unnið þessum stofnunum allt sem
liann mátti, átt í þrotlausum málaferlum við kaupinenn tveggja einokunar-
félaga út af þeim, barizt fyrir tilveru þeirra með þeirri eldlegu ástríðu, sem bon-
um var lögð í geð. Úr Viðey, embættisbústað sínum, gat hann fylgzt með
brömun stofnananna, en hann lét það afskiptalaust, þótt bonum sviði örlög
þessa fyrirtækis, sem liann bafði ungur komið á legg. Hann kemur heldur
ekkert við sögu Reykjavíkur eftir þetta, þó tekur hann þátt í útmælingargerð
kaupstaðarins 1786, og kannski hefur honum þá blegið hugur i brjósti, er bann
mældi út mörkin fyrir þeirri Reykjavík, sem hann bafði sjálfur skapað. Því að
Skúli Magnússon er höfundur hinnar íslenzku böfuðborgar, iðnaðarstofnanir
lians teygðu til sín hina fyrstu Reykvíkinga, vefarar lians og ullarverkamenn
urðu forfeður margra reykvískra góðborgara. Að svo miklu leyti sem Reykjavík
var íslenzk mátti þakka það iðnaðarstofnununum og fólki þeirra.