Andvari - 01.07.1962, Blaðsíða 55

ANDVARI
AFSTAÐAN MILLI KYNSLÓÐANNA
165
einmitt þessi kynslóð á verulegan þátt í
því að eyða helzta verndarreit siðgæðis-
ins: foreldraheimilið. Af því leiðir aftur
að uppeldisáhrif þess verða sundruð og
veik, myndugleiki þess yfir börnum og
unglingum lítill og afstaðan til lífernis
þeirra og verknaðar reikandi. Þungamiðja
fjölskyldulífsins er að flytjast út af heim-
ilinu, og sama aflið, sem dregur hana
þangað, dregur einnig að sér áhuga barns-
ins og mótar lífsvenjur þess. Meðan barnið
er mjög ungt, er þörf þess fyrir vernd og
umhyggju heimilisins svo brýn, að það
rígheldur sér í móður, föður og fastan
samastað. Enn cr íslenzk fjölskylda nægi-
lega heilsteypt til þess að veita miklum
þorra ungra barna fullkomið heimilis-
öryggi. En í klofnum fjölskyldum, þar
sem hinn föðurlega þátt vantar í upp-
eldið cða atvinnumarkaðurinn rænir
barnið móðurinni, skortir barnið bein-
línis uppeldislega umhyggju og þá sælu-
ríku öryggiskennd, sem vex af eðlilegri
myndun tilfinningatengsla milli barns og
foreldra. Jafnskjótt og barninu verður
foreldrið vandamál og ráðgáta, t. d.
faðirinn, sem það sá aldrei, eða móðirin,
sem yfirgefur það daglega vegna atvinn-
unnar, er hið eðlislæga trúnaðartraust
þess rofið, og það finnur, að hið örugga
athvarf, sem það þráir, hefur brugðizt.
Fyrstu ár bernskunnar veldur þetta þó
aðeins innri erfiðleikum, sem þjá barnið
að vísu og geta háð siðgæðisþróun þess,
en leiða sjaldan beinlínis til alvarlegra
aðlögunarerfiðleika. Á yfirborðinu geng-
ur þetta oftast árekstralítið, en á sálrænan
vanda barnsins erum við yfirleitt ekki
nærfærin. Við leggjum fremur áherzlu
á hitt, að barnið læri snemma að bjarga
sér sjálft. Almennt verja íslenzkir for-
eldrar furðulega litlum tíma beinlínis i
uppeldi barnanna, jafnvel í heilsteypt-
um fjölskyldum. Allur þorri eldri kyn-
slóðarinnar er í þindarlausum cltingar-
leik við tekjuaukningu; því verður vinnu-
dagurinn langur og áhuginn bundinn við
arðvænlegt starf. Móðirin sogast inn í
átvinnuflauminn eða finnur sig til knúna
að láta heimilisstörfin ganga fyrir upp-
eldinu. Islenzk heimili eru íburðarmeiri
en tíðkast með öðrum menningarþjóðum
við sambærilegan efnahag, en uppeldi
barna eru helgaðar færri stundir, þau eru
umhirðuminni og lausar tengd foreldrum
sínum en annars er talið æskilegt.
Af þessari innri og ytri upplausn fjöl-
skyldunnar leiðir, að barnið sjálft sogast
inn í atvinnuflauminn, miklu fyrr en
eðlilegt væri eftir andlegum og líkamleg-
um þroska þess. Þar með hefst innrás
peninganna í líf æskunnar, sem telja má
eitt meginauðkenni íslenzks nútímaupp-
eldis.
Við sáum, ht'ersu rúið heimilið er að
störfum og verkmenningu. En þrátt fyrir
breyttar aðstæður halda foreldrar fast við
þá skoðun, að reynsla af starfi sé ómiss-
andi þáttur uppeldisins. Munurinn frá
fyrri tíð er sá, að nú lærir barnið störfin
ekki af föður sínum og móður, heldur á
þeim markaði, þar sem vinna er keypt
og seld. Verknám barnsins er orðið að
atvinnu! Urelt er nú með öllu það sjónar-
mið, að heimilisfaðirinn vinni fyrir fjöl-
skyldunni, þangað til unglingarnir hafa
náð vinnufærum þroska. Frá 10—11 ára
aldri stunda börn hér á landi atvinnu,
hvar sem þau geta fengið, og þess eru
ófá dæmi, að skólum hefur verið lokað,
til þess að börnin gætu notað sér þá at-
vinnu, sem þeim bauðst skyndilega. Það
er rannsóknarefni út af fyrir sig, hvort
sumar atvinnugreinir, t. d. fiskvinnslu-
störf og landbúnaður, ofþjaka ékki börn-
um og unglingum að því marki, að and-
legur og líkamlegur þroski þeirra bíði
hnekki af. Ótalin cru slys á börnum og
unglingum við vélar, scm þau kunna
hvorki að stjórna né varast. Hér verður