Andvari - 01.07.1962, Blaðsíða 116

226
ÓLAFUR JÓNSSON
ANDVARI
lcga umhverfi. Þú þekkir ekki Kúbu, þú
veizt ekkert um Kúbu er viðkvæSi sög-
unnar í munni Lenu, — en lesandinn er
að sögulokum allmiklu nær um það fólk
sem frá segir í sögunni og líf þess. Það
ber hæfileikum Gísla Kolbeinssonar gott
vitni hversu haglega honum tekst að vefa
saman þessa þætti sögunnar án þess að
raunsæisyfirbragði hennar sé nokkurs
staÖar hætt og án þess að nokkurs staðar
halli á hlutlægan, hófsaman frásagnar-
mátann.
Ekki er síÖur athyglisvert hversu skýr-
lega og lifandi aukapersónur eru yfirleitt
mótaðar í sögunni. ASur var ncfnd Skakk-
öxlin, en sama gildir um aðra skipsmenn
sem koma þó miklu minna við sögu.
Andrúmsloftið á skipinu birtist lesanda
í lýsingu þessara manna, rétt eins og Kúba
er ekki sízt í glöggum svipmyndum fólks
sem þeir félagar hafa skipti við. Gísla er
lagið að bregða upp mannlýsingum í fá-
um dráttum — ég nefni af handahófi
dyravörðinn á Rauða kettinum, kaup-
manninn, granna Lenu, fangelsiskumpána
Sigtryggs — sem minnisstæðar verða og
lifandi í sögunni og gera sitt til að ljá
hcnni andrúmsloft. Höfundur freistar
hvergi frumleika, hann ristir ekki djúpt
og leitast enda ekki við þaÖ, en hann hef-
ur næmt auga fyrir fólki og umhverfi
þess og heppnast vel að finna athugunum
sínum eðlilegan stað í sögunni. Sumt af
þessu fólki kann að vera skilið hefð-
bundnum skilningi, en það verður hvergi
til lýta; hann skrifar ekki um manngerðir
heldur lifandi fólk, lýsing hans er ævin-
lega raunsæ og trúverðug. Hið sama gild-
ir um aðalpersónur sögunnar, Gunnar,
Sigtrygg og Lenu. Lcna er að sumu leyti
bezt gerð persóna í sögunni. Idún er þar
fremsta tákn þess „lífs“ sem sjómennirnir
sakna úr hversdagsamstri sínu og leita
í landi, og í senn er hún blóðheit lifandi
stúlka án óþarfa bókmenntabragðs. Þetta
heppnast Gísla vel, lýsing Lenu hefur til
að bera sama tvígildi sem er bezti kostur
allrar sögunnar. Þeir Gunnar og Sigtrygg-
ur eru að sumu leyti einfaldari að gerð,
og lýsing þeirra er gerð af sama raunsæi
og annars sögufólks. Þetta er styrkur höf-
undar: hann þekkir dável sögufólk sitt
og sögusvið, kann sér ævinlega hóf í at-
burðarás og mannlýsingum og velur ör-
ugglega trúlegri kostinn þegar tveir eru
uppi. Fyrir vikið fær öll sagan sterkan
raunsæisblæ þótt undir niðri sé fjallað
um rómantískt efni og laust í böndum
og á hinu leiti bjóði ævintýrafrásagnir og
reyfarabrögð sjálfum sér heim. A þeirn
skerjum steytir Gísli Kolbeinsson ekki, og
fyrir vikið verða ævintýri þeirra félaga
— söguþráðurinn — einkar trúverðug.
Gunnar stýrimaður er sýnilega sú persóna
sögunnar sem nákomnust er höfundi
sjálfum, en hann gerir sér allt far um að
sjá hann úr fjarlægð, lýsa honum af sömu
hlutlægni og öðru sögufólki. Það er vafa-
mál hvort þetta tekst til fulls: Gunnar
verður einna óskýrust persóna í sögunni,
hann er margþættari, en jafnframt dul-
ari, lokaðri, en annað sögufólk, og kann
þetta að eiga sinn þátt í að ofurlítið dauf-
leikabragð er að sögunni á köflum. Sig-
tryggi er á hirm bóginn vel og skilmerki-
lega lýst. Fangavist hans er ævintýrum
Gunnars í senn hliðstæða og fylling, per-
sónan sjálf náskyld Gunnari, en þróun
hcnnar lokið, Sigtryggur er fastmótaður
og kemst einna næst því að vcra „dæmi-
gerðu r" af öllu sögufólki.
Helzta lýti þessarar sögu er hirðuleysi
í stíl og málfari sem spillir henni allvíða.
Á stöku stað virðist það hvarfla að höf-
undi að hann sé reyndar að skrifa ferða-
pistla handa Vikunni eða sjómannablað-
inu Víkingi en ekki skáldsögu, og af því
stafa óþarfa skýringar, vifilengjur og at-
hugasemdir sem ekki koma málinu við.
Málfar hans er ekki ósnoturt víðast hvar,