Andvari - 01.07.1962, Blaðsíða 112

222
ÓLAFUU JÓNSSON
ANDVAHI
gefa framferði sögufólks síns raunhlíta
sálfræðilega skýringu. Af þcssum sökum
öllum verður sagan hægstreym og lygn,
raunar öll á breiddina, en epískan þunga
og þrótt skortir. Maður hlýtur að ætla að
hér hefðu fastari tök, luiappari stíll, hæft
betur. Söguefnið í Syni mínum Sinfjötla
er goðsögn, sögufólk flcst goðkynjað, og
því fer fjarri að því eða viðbrögðum þess
verði gefin viðhlítandi sálfræðileg skýr-
ing í raunsæisstíl. Enda fer svo að hin
heiðna kynngi, óðinstrúin, sem ætti að
vera uppistaða og umgerð sögunnar allr-
ar, og þó einkurn sjálfs sögufólksins, verð-
ur úti í meðförum höfundar; og þá stend-
ur ekki mikið eftir umfram heldur ósenni-
legan róman.
Þessa gætir að vonum mest í mannlýs-
ingum sögunnar, og kemur ekki á óvart
að sú persóna sem höfundi tekst langbezt
er með öllu af mennskum toga, Siggeir
konungur. Miklu lakar tekst honum til
með Signýju og þó einkum sjálfan Sig-
mund Völsungsson. Þau eru bæði goð-
kynjuð, af ætt Óðins, þessi uppruni þeirra
er sjálfur aflvaki allrar sögunnar, sam-
runninn innsta eðli þeirra systkina. Þetta
stef sögunnar, „að varðveita Völsunga-
kyni veg Völsunga", orðar höfundur sjálf-
ur heldur ófimlega; og því fer fjarri að
honum takist að gæða lífi í sögunni þau
goðmögn sem búa að baki sögufólks, túlka
þá grimmu nauðsyn sem knýr það til að
hlíta örlögum sínum sem í blindni, —
og virðist þetta þó hljóta að vera tilætlun
hans. Birtist þetta m. a. vel í þeim köfl-
um sögunnar þar sem goðmögnin láta
sjáif til sín taka, svo sem samfundum
þeirra Signýjar og Sigmundar í skógin-
um og aðdraganda þeirra. 'Þarna, eins og
raunar alltof víða í sögunni, brestur frá-
sögnina alia þá kynngi og dul sem kynni
að megna að lyfta henni í veldi skáld-
skapar; þrátt fyrir ærna stílviðleitni höf-
undar verður hún aðeins frásögn yfir-
borðsatvika sem skortir bæði skáldleg rök
og reisn. Mér virðist sem sagt sjálf raun-
sæisstefna höfundar honum mestur fjötur
um fót: hann er að rita um goðkynjaðar
hetjur, cn freistar þess að lýsa þeim eins og
þær væru reyndar venjulegt fólk, hann
fylgir goðsögninni fast í efnisþræði, en
reynir að gcfa henni raunsæja sálfræði-
lega túlkun. Má vera að þetta sé hægt,
en Guðmundi Daníelssyni tekst það ekki,
og það veldur mestu um að verk hans
misheppnast. Sigmundur Völsungur geld-
ur þessa einna mest og svo sjálfur Sin-
fjötli. Sigmundur verður aldrei annað
né rneir en prúður og sviplítill útilegu-
rnaður, aldrei hin goðborna hetja og óð-
insarfi sem hlutverk hans segir þó til um.
Sinfjötla er á hinn bóginn ætlað að vera
andstæða og fylling við mynd föður síns,
hann er hinn myrki þáttur óðinseðlisins,
getinn í blóðskömm og hlutverk hans
bróðurmorð. En hér brestur höfund enn
tökin: Sinfjötli er ekki gæddur neinni
tragískri reisn, enda brestur sögnina af
uppruna hans og tilkomu listrænan þrótt
og sanngildi eins og áður var sagt. Þursa-
skapur hans í sögunni verður óminnilegur
og ósögulegur, ástarógæfa hans og örlög
að sögulokum varða engu — þótt höf-
undur fái áhrifamikla afgreiðslu hans í
annan heim ókeypis úr Völsungasögu.
Sama gildir enn að nokkru um Signýju
(Völsungsdóttur: hún fær aldrei reisn
þeirrar valkyrju sem kýs mönnum örlög,
sá þáttur persónunnar geldur vanmáttar
höfundar fyrir Óðni. Hins vegar tekst
honum allvel að túlka elli henni og ævi-
lok, þar er hún heil og mennsk og á
valdi höfundar síns. Eins og áður var
sagt er Siggeir Álason heillegust persóna
í sögunni, og samskiptum þeirra Signýjar
að leiðarlokum eru gerð allgóð skil; ævi-
raun Siggeirs, sem hirðir ekki um goðin