Andvari

Árgangur

Andvari - 01.07.1962, Blaðsíða 124

Andvari - 01.07.1962, Blaðsíða 124
234 ÓLAFUR JÓNSSON ANDVARI andi lífi. Ég man ekki í svip eftir mörg- um jafn-næmlegum og upplifuðum barn- lýsingum og þcssari, og raunar á sagan í heild sér enga hliðstæðu í íslenzkum bók- menntum svo mér sé kunnugt. Ekki verða heldur merkt í sögunni áhrif ann- arra höfunda íslenzkra. Höfundur virð- ist hafa allt sálarlíf drengsins á fingrum sér og hann megnar að veita þessum skilningi fullgilda listræna túlkun, í senn fjölbreytilega og sérlega trúverðuga. Þetta birtist ekki sízt í lýsingu umhverf- isins og hlutverki þess í hugarheimi drengsins. Hinir smæstu hlutir öðlast þar nýtt og oft öfugsnúið líf, sálarangist drengsins teygir krabbaarma sína um allt sögusviðið, hinir sakleysislegustu hlutir og atburðir öðlast nýja, óvænta og víð- tæka skírskotun. Þó er hvergi slakað á raunsæiskröfunni: sögusviðinu, íslenzku sjóþorpi í uppgangi, er einmitt rnjög sannlega lýst og svo viðhorfi hinna görnlu heimamanna á útjaðri þorpsins utanveltu við nýja þróun. Allt þetta er á baksviði sögunnar og lætur ekki mikið yfir sér, en eykur mjög á sannleikssvip hennar. Og mannlýsingar eru hér að sama skapi. Móðir drengsins, Þórunn, er ekki síður haglega gerð persóna cn drengurinn sjálfur: hún er næsturn öll af hinu illa en hvergi örlar á hlutdrægni í lýsing- unni, konan er sönn og lifandi í ömur- leik sínum. Fullkomið vald hennar yfir drengnum verður skiljanlegt og eðlilegt vegna raunsæis lýsingarinnar, viðskipti þeirra mæðgina að sögulokum, til Bæmis, verða áhrifamikil vegna hófstillingar sinnar og sennileika. Sambýliskonan Guðrún er eðlilegur fylgifiskur móður- innar, lágkúran sjálf og skaðvænlegt meinleysið. Báðar þessar konur njóta skilnings og hlutlægni höfundarins: óhugnaður þeirra verður enn ríkari vegna þess hvað þær eru trúlegar persónur, lcs- anda finnst hann þekkja þær sjálfur, og um leið öðlast þær víðtækara skáldlegt gildi. Afi drengsins og amma verða á hinn bóginn svipdaufari og þáttur þeirra óljósari í sögunni: höfundur virðist að svo komnu ekki kunna jafngóð tök á heilbrigðu einlægu lífi og gervilífi kvenn- anna í sögunni, og fer reyndar fleirum svo; þó nýtur lýsing þeirra margra kosta höfundarins eins og hinar fyrrtöldu persónur. 1 næsta húsi herjar krabba- meinið sem síðan leggur undir sig sálar- líf drengsins, og herbcrgismönnum þess eru gerð góð skil. Einar eldri kernur ekki sjálfur mikið við sögu, beint, en því meira óbeint, og mynd hans hæfir þessu hlutverki vel: lánleysið sjálft uppmálað cn fer þó sínu fram og lifir eigin lífi í trássi við annað sögufólk (sbr. háttalag hans í gjánni og sjálfan dauða hans að lokum), ævinlega séður úr fjarska. Kona hans er aðeins fylling og skýring við þessa mynd, en Einar yngri er með sín- um hætti hliðstæða Ólafs, sögumannsins: hans líf er hið heilbrigða, „eðlilega" drengjalíf sem Ólafur þráir öðrum þræði en tæpast heils hugar og getur aldrei eignazt. Þá er dóttirin Nanna skemmti- leg kvenlýsing og trúlega raunsönn: í andakukli þeirra þorpskvenna birtist áhrifameiri lýsing en löng útmálun á andlegu viðhorfi þeirra, áhugaefnum og trú. (Meðal annarra orða: er fullkomin hefð komin á það að „andalæknar" skuli heita Friðrik í skáldsögum1?) Og allt þetta hrollkcnnda, óhugnanlega baksvið sögunnar verður til að fylla og skýra mynd drengsins, efla henni trega. Hið veika, vanmcgna líf hans birtist í sög- unni í björtu og átakanlegit ljósi og hefur miklu víðtækara gildi en sannferðug sál- flækjulýsing ein sér. Guðbergur Bergs- son hefur höndlað það hnoss skáldskapar að geta gætt „einfalda" frásögn marg-
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132

x

Andvari

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Andvari
https://timarit.is/publication/346

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.