Andvari

Árgangur

Andvari - 01.07.1962, Blaðsíða 99

Andvari - 01.07.1962, Blaðsíða 99
ANDVARl SKÚLI MAGNÚSSON OG UPPHAF REYKJAVÍKUU 209 voru öll byggð úr grjóti og torfi. Vinnumannabústaður var byggður þar sem liinn gamli skáli Reykjavíkurjarðar var, sunnan Grjótagötu. Á malarkambin- um niður við sjó, rétt fyrir austan hús Johnson & Kaaber, var færasnúningshús. Inni við Elliðaár áttu stofnanirnar þófaramyllu og litunarhús, sem síðar var flutt til Reykjavíkur og komið fyrir á slóðum Herkastalans. Sum þessara húsa, sem nú voru nefnd, voru allálitleg, hið stærsta 25 álnir á lengd, og árið 1759 voru öll húsin metin til 7240 rd. Þessi hús stofnananna þar sem þau voru staðsett í útjaðri kvosarinnar urðu fyrsti kjarni þeirrar Reykjavíkur, sem við þekkjum í dag, mjór en mikils vísir, þótt örlög þeirra yrðu að ýmsu leyti dapurleg, þegar miðað er við það hlutverk, sem þeim var ætlað að inna af hendi. Af nöfnum húsanna má sjá, að Skúli hefur ekki aðeins ætlað að koma íslenzkri ull í dúka og klæði, heldur tekur hann upp sútun skinna, tunnugerð og færagerð. Við þetta bættist brennisteins- vinnsla í Krísuvík og útgerð fiskidugganna. En það verða oft óhöpp í fyrsta leik, ótíð og fiskileysi hömluðu dugguútgerðinni, enda þóttu skipin óheppileg til fiskveiða og þung í vöfum, af öllum fyrirtækjum stofnananna var fjártjónið mest af þeim, urn 20.000 rd. á árunum 1752—1759. Árið 1754 segir frá því, að allt verkafólk stofnananna liafi orðið að hrekjast á brott vegna matarleysis og eldiviðarskorts. Þegar gerðir eru upp reikningar stofnananna árið 1759 kemur í Ijós, að hallinn á þeim allur nemur um 41.000 rd. Frá sjónarmiði bókhaldarans var þetta lélegur árangur. En þegar könnuð er saga stofnananna þá verður ljóst, að þær áttu lengst af mjög undir högg að sækja þar sem voru hin dönsku verzlunarfélög, er drottn- uðu yfir viðskiptalífi Islands, Elörmangarafélagið fyrst og síðar Almenna verzl- unarfélagið. Hinir dönsku einokunarkaupmenn skildu það snemma, að stofn- anir Skúla Magnússonar voru hættulegar þeim verzlunarháttum, sem þeir höfðu vanizt á íslandi hátt á aðra öld, að hin lágreistu hús, sem kúldruðust þarna í kvosinni, voru upphaf nýrra tíma. Frá upphafi stofnananna ætluðu hinir dönsku einokunarkaupmenn að kæfa þær, ef ekki í fæðingunni, þá eins fljótt og auðið væri. Þeir neituðu að selja stofnununum ull og skinn nema þeir fengi sama vcrð fyrir og í Kaupmannahöfn. Þeir reyndu að kaupa upp ull af bændum svo tóvélar stofnananna stæðu aðgerðalausar. Þegar danska stjórnin ætlaði að skipa Hörmangarafélaginu að kaupa klæðvöru stofnananna birgðu þeir sig að klæði frá danskri verksmiðju svo nægja mundi til margra ára og þóttust ekki geta keypt rneiri birgðir. Sérstaklega var félaginu illa við það leyfi, er Skúla hafði verið veitt, að flytja vörur milli landa á duggum stofnananna. Með því var rofið skarð í sjálft einokunarkerfið. Hörmangarar kærðu því Skúla fyrir brot á verzlunarskilmálunum og óleyfilega verzlun. Þrátt fyrir málamiðlun stjómar-
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132

x

Andvari

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Andvari
https://timarit.is/publication/346

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.