Andvari

Årgang

Andvari - 01.07.1962, Side 99

Andvari - 01.07.1962, Side 99
ANDVARl SKÚLI MAGNÚSSON OG UPPHAF REYKJAVÍKUU 209 voru öll byggð úr grjóti og torfi. Vinnumannabústaður var byggður þar sem liinn gamli skáli Reykjavíkurjarðar var, sunnan Grjótagötu. Á malarkambin- um niður við sjó, rétt fyrir austan hús Johnson & Kaaber, var færasnúningshús. Inni við Elliðaár áttu stofnanirnar þófaramyllu og litunarhús, sem síðar var flutt til Reykjavíkur og komið fyrir á slóðum Herkastalans. Sum þessara húsa, sem nú voru nefnd, voru allálitleg, hið stærsta 25 álnir á lengd, og árið 1759 voru öll húsin metin til 7240 rd. Þessi hús stofnananna þar sem þau voru staðsett í útjaðri kvosarinnar urðu fyrsti kjarni þeirrar Reykjavíkur, sem við þekkjum í dag, mjór en mikils vísir, þótt örlög þeirra yrðu að ýmsu leyti dapurleg, þegar miðað er við það hlutverk, sem þeim var ætlað að inna af hendi. Af nöfnum húsanna má sjá, að Skúli hefur ekki aðeins ætlað að koma íslenzkri ull í dúka og klæði, heldur tekur hann upp sútun skinna, tunnugerð og færagerð. Við þetta bættist brennisteins- vinnsla í Krísuvík og útgerð fiskidugganna. En það verða oft óhöpp í fyrsta leik, ótíð og fiskileysi hömluðu dugguútgerðinni, enda þóttu skipin óheppileg til fiskveiða og þung í vöfum, af öllum fyrirtækjum stofnananna var fjártjónið mest af þeim, urn 20.000 rd. á árunum 1752—1759. Árið 1754 segir frá því, að allt verkafólk stofnananna liafi orðið að hrekjast á brott vegna matarleysis og eldiviðarskorts. Þegar gerðir eru upp reikningar stofnananna árið 1759 kemur í Ijós, að hallinn á þeim allur nemur um 41.000 rd. Frá sjónarmiði bókhaldarans var þetta lélegur árangur. En þegar könnuð er saga stofnananna þá verður ljóst, að þær áttu lengst af mjög undir högg að sækja þar sem voru hin dönsku verzlunarfélög, er drottn- uðu yfir viðskiptalífi Islands, Elörmangarafélagið fyrst og síðar Almenna verzl- unarfélagið. Hinir dönsku einokunarkaupmenn skildu það snemma, að stofn- anir Skúla Magnússonar voru hættulegar þeim verzlunarháttum, sem þeir höfðu vanizt á íslandi hátt á aðra öld, að hin lágreistu hús, sem kúldruðust þarna í kvosinni, voru upphaf nýrra tíma. Frá upphafi stofnananna ætluðu hinir dönsku einokunarkaupmenn að kæfa þær, ef ekki í fæðingunni, þá eins fljótt og auðið væri. Þeir neituðu að selja stofnununum ull og skinn nema þeir fengi sama vcrð fyrir og í Kaupmannahöfn. Þeir reyndu að kaupa upp ull af bændum svo tóvélar stofnananna stæðu aðgerðalausar. Þegar danska stjórnin ætlaði að skipa Hörmangarafélaginu að kaupa klæðvöru stofnananna birgðu þeir sig að klæði frá danskri verksmiðju svo nægja mundi til margra ára og þóttust ekki geta keypt rneiri birgðir. Sérstaklega var félaginu illa við það leyfi, er Skúla hafði verið veitt, að flytja vörur milli landa á duggum stofnananna. Með því var rofið skarð í sjálft einokunarkerfið. Hörmangarar kærðu því Skúla fyrir brot á verzlunarskilmálunum og óleyfilega verzlun. Þrátt fyrir málamiðlun stjómar-
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132

x

Andvari

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Andvari
https://timarit.is/publication/346

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.