Andvari

Volume

Andvari - 01.07.1962, Page 99

Andvari - 01.07.1962, Page 99
ANDVARl SKÚLI MAGNÚSSON OG UPPHAF REYKJAVÍKUU 209 voru öll byggð úr grjóti og torfi. Vinnumannabústaður var byggður þar sem liinn gamli skáli Reykjavíkurjarðar var, sunnan Grjótagötu. Á malarkambin- um niður við sjó, rétt fyrir austan hús Johnson & Kaaber, var færasnúningshús. Inni við Elliðaár áttu stofnanirnar þófaramyllu og litunarhús, sem síðar var flutt til Reykjavíkur og komið fyrir á slóðum Herkastalans. Sum þessara húsa, sem nú voru nefnd, voru allálitleg, hið stærsta 25 álnir á lengd, og árið 1759 voru öll húsin metin til 7240 rd. Þessi hús stofnananna þar sem þau voru staðsett í útjaðri kvosarinnar urðu fyrsti kjarni þeirrar Reykjavíkur, sem við þekkjum í dag, mjór en mikils vísir, þótt örlög þeirra yrðu að ýmsu leyti dapurleg, þegar miðað er við það hlutverk, sem þeim var ætlað að inna af hendi. Af nöfnum húsanna má sjá, að Skúli hefur ekki aðeins ætlað að koma íslenzkri ull í dúka og klæði, heldur tekur hann upp sútun skinna, tunnugerð og færagerð. Við þetta bættist brennisteins- vinnsla í Krísuvík og útgerð fiskidugganna. En það verða oft óhöpp í fyrsta leik, ótíð og fiskileysi hömluðu dugguútgerðinni, enda þóttu skipin óheppileg til fiskveiða og þung í vöfum, af öllum fyrirtækjum stofnananna var fjártjónið mest af þeim, urn 20.000 rd. á árunum 1752—1759. Árið 1754 segir frá því, að allt verkafólk stofnananna liafi orðið að hrekjast á brott vegna matarleysis og eldiviðarskorts. Þegar gerðir eru upp reikningar stofnananna árið 1759 kemur í Ijós, að hallinn á þeim allur nemur um 41.000 rd. Frá sjónarmiði bókhaldarans var þetta lélegur árangur. En þegar könnuð er saga stofnananna þá verður ljóst, að þær áttu lengst af mjög undir högg að sækja þar sem voru hin dönsku verzlunarfélög, er drottn- uðu yfir viðskiptalífi Islands, Elörmangarafélagið fyrst og síðar Almenna verzl- unarfélagið. Hinir dönsku einokunarkaupmenn skildu það snemma, að stofn- anir Skúla Magnússonar voru hættulegar þeim verzlunarháttum, sem þeir höfðu vanizt á íslandi hátt á aðra öld, að hin lágreistu hús, sem kúldruðust þarna í kvosinni, voru upphaf nýrra tíma. Frá upphafi stofnananna ætluðu hinir dönsku einokunarkaupmenn að kæfa þær, ef ekki í fæðingunni, þá eins fljótt og auðið væri. Þeir neituðu að selja stofnununum ull og skinn nema þeir fengi sama vcrð fyrir og í Kaupmannahöfn. Þeir reyndu að kaupa upp ull af bændum svo tóvélar stofnananna stæðu aðgerðalausar. Þegar danska stjórnin ætlaði að skipa Hörmangarafélaginu að kaupa klæðvöru stofnananna birgðu þeir sig að klæði frá danskri verksmiðju svo nægja mundi til margra ára og þóttust ekki geta keypt rneiri birgðir. Sérstaklega var félaginu illa við það leyfi, er Skúla hafði verið veitt, að flytja vörur milli landa á duggum stofnananna. Með því var rofið skarð í sjálft einokunarkerfið. Hörmangarar kærðu því Skúla fyrir brot á verzlunarskilmálunum og óleyfilega verzlun. Þrátt fyrir málamiðlun stjómar-
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132

x

Andvari

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Andvari
https://timarit.is/publication/346

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.