Andvari - 01.03.1969, Qupperneq 63

ANDVARI
LJÓS ÚR AUSTRI
61
um sínum og goðum, en þær eru víða til á söfnum Vesturlanda. Þeir virðast hafa
veriS litlir vexti, þeldökkir, svarthærSir og nefstórir. Þeir klæddust ullarfötum,
en létu sér hvorki vaxa hár né skegg. Þeir voru bænda- og akuryrkjuþjóð, höfðu
sauðfénað, geitur og asna, en ekki hesta. Herskáir voru þeir ekki á móts við
sumar nágrannaþjóðir sínar, en voru þó taldir duglegir hermenn, er á hólminn
kom. Þeir voru hugrakkir fótgönguliðsmenn og stóðu þétt saman í fylkingum;
börðust með sverðum, en báru fyrir sig skjöldu úr skinnum. Þeir grófu áveitu-
skurði og ræktuðu hafra, hveiti og döðlur. Leirtöflur, í þúsundatali, hafa verið
grafnar úr jörðu á þessum slóðum, og gefa þær glögga hugmynd urn menningu
þessa fólks um þrjú þúsund ára skeiÖ. TaliÖ er, að þeir hafi ef til vill orðið fyrstir
manna til að taka upp ritlist, um 3000 árum f. Kr. í fyrstu var stafróf þeirra
myndletur, með mjög takmarkaðri túlkunarhæfni (sjá myndina: Myndaletur
Súmera), en þroskaðist stig af stigi og náði æ meiri fjölbreytni og fullkomnun,
fyrst meðal Súmera sjálfra og svo með öðrurn þjóðum, sem tóku við því og breyttu
því á ýmsa lund. í bókmenntum þeirra gætir mikillar fjölbreytni. Þar eru rit-
gerðir um söguleg efni, lagabálkar, sendibréf, fjárhagsskýrslur, en mest ber þó á
goða- eða guðfræðinni. Ríki Súmera stóð með blóma um þúsund ár, en að lok-
um glötuðu þeir frelsi sínu, bæði vegna sundurlyndis sín á milli og fyrir ásælni
herskárra nágrannaþjóða. Hurfu þeir loks með öllu af sjónarsviði sögunnar. En
þeir sigruðu sigurvegara sína, eins og Grikkir Rómverja öldum síðar. Menningar-
áhrif þeirra eru nú fyrst að koma í ljós. Löngu áður en Grikkir færðu sínar frægu
kviður í letur, höfðu Súmerar ritað frásagnir og ort ljóð, sem ætla má, að hafi
verið fyrirmyndir grískra spekinga. Þúsund árum áður en elztu rit Biblíunnar
voru færð 1 letur höfðu Súmerar samið lagabálka, sköpunar- og syndaflóðssögu.
Otrúlega margt í hugmyndaheimi vestrænna þjóða virðist vera upprunnið hjá
þessari þjóð, sem rann sitt blómaskeiö fyrir meira en fimm þúsund árum, en
sökk svo í rnistur og mold og gleymdist.
Mikið af bókmenntum Súmera var grafið upp um síðustu aldamót á stað,
sem nefnist Nippnr, um hundrað mílur suður frá Bagdad. Eignaðist háskóla-
bókasafnið í Philadelphíu í Pennsylvaníuríki mikiÖ af þessum töflum; mestur
hluti þeirra er geymdur í Austurlandasafni Tyrkja í Istanbul.
Einkum eru það þrjár greinar þessara bókmennta, sem hafa vakið almenna
athygli fræðimanna víða um lönd, en þær fjalla um goðafræði, heimspeki og
lögfræði þessarar merku fornþjóðar.
Á sviði goðafræðinnar koma tvær sagnir einkum til greina: sköpunarsaga og
syndaflóðssaga. Telja menn, að augljós sé skyldleiki milli þessara sagna og hlið-
stæðra frásagna Ritningarinnar um sömu efni, sem skráðar voru öldum síðar. Þó
er Ijóst, að hugmyndirnar um þessi efni hafa þroskazt á langri leið. I ritum Súmera