Andvari

Árgangur

Andvari - 01.03.1969, Síða 162

Andvari - 01.03.1969, Síða 162
160 ARNÓR SIGURJÓNSSON ANDVARl lega viS það, hvernig hann notar skáldsögu Jóns Trausta, Leysingu, við lýsingu sína á ÞórSi Guðjohnsen kaupmanni og uppreisn Suður-Þingeyinga gegn verzl- unarveldi hans. Líklega hefur Þorsteinn haldið, að Jón Trausti, sem var fæddur í Norður-Þingeyjarsýslu og nálgaðist fermingaraldur, er uppreisn Suður-Þing- eyinga hófst, hafi lifað sig inn í þá atburði, er á eftir fóru, og síðar minnzt þeirra í sögu sinni. Slíkt er jafnnærri raunveruleikanum og það, sem hann segir um uppruna Snorra í Geitafelli. Jón Trausti var fæddur á miðri Oxarfjarðarheiði og uppeldi hans og sjónarsvið þá í austanverðri Norður-Þingeyjarsýslu. LTm þá veröld vissi ég og jafnaldrar mínir í Suður-Þingeyjarsýslu fram undir fullorðinsár á 20. öld jafnvel minna en um Hornstrandir og Hornafjörð, og það var eflaust gagnkvæmt um vitneskju jafnaldra okkar þar um okkar veröld. Þá og áður skildu okkar veröld og þeirra torfærur eins og Reykjaheiði og Tunguheiði, Jökulsá og Öxarfjörður og raunar Öxarfjarðarheiði líka, því að viðskiptamiðstöðvar austan- verðrar Norður-Þingeyjarsýslu voru austan hennar. Jón Trausti fékk hvorki né hafði, í bernsku eða fullorðinn, tækifæri eða skilyrði til að kynnast Þórði Guð- johnsen eða Suður-Þingeyingum og málum þeirra, nema helzt lítillega Pétri á Gautlöndum alþingismanni, í Reykjavík, eða þeir honum, fyrr en sögur hans tóku að birtast. Eftir að hann náði fullorðins aldri, var hann búsettur á Seyðis- firði og í Reykjavík og á ferðalögum og fjarvistum erlendís. Hann hafði heldur enga slíka úrkosti að kynna sér málefni Þingeyinga af rituðum heimildum, svo sem Þorsteinn Thorarensen hefur nú. Hins vegar gat hann auðveldlega náð í sögusagnir um Þórð Guðjohnsen, sem var meðal allra þjóðkunnustu kaupmanna landsins, og um baráttu Kaupfélags Þingeyinga við hann, en sviplíkri sögu hafði hann dálítið kynnzt á Austurlandi á SeyÖisfjarðarárum sínum, þekkti þar ýmsa, sem voru, þó að með öðrum einkennum væru, rnenn eins og Þórður Guðjohnsen og Þingeyingarnir, sem við hann höfðu glímt, og svo þekkti hann líka fleiri menn, sem stóðu í ýmislegri baráttu hver við annan, og gerði síðan með þessa þekkingu sína að veganesti sögu um baráttu tveggja verzlunarhátta og staðfærði hana í líku umhverfi og Húsavík, er hann kallaÖi Vogabúðir. Þetta gerði hann efalaust til þess að leiða huga lesendanna frá fyrirmyndum, er hann hafði bæði um menn og málefni. Þetta hefur verið venjulegur háttur skálda hér í landi fá- mennisins og kunningsskaparins til að villa fyrir flónunum og gera þeim erfiðara fyrir að nota sögur þeirra til umtals um vissa menn. Ég á bágt með að trúa því, að Þorsteinn Thorarensen hafi látið Jón Trausta villa sig eins og hvert annað óvalið flón. Hins vegar lýsa not þau, sem hann hefur af Leysingu, afstöðu hans til sagn- fræðinnar. Hann rökstyður, að „lítill vafi sé á því“, að Jón Trausti „segi í sinni merkilegu skáldsögu, Leysingu, ævisögu Þórðar Guðjohnsens" með sögu Þor-
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132
Síða 133
Síða 134
Síða 135
Síða 136
Síða 137
Síða 138
Síða 139
Síða 140
Síða 141
Síða 142
Síða 143
Síða 144
Síða 145
Síða 146
Síða 147
Síða 148
Síða 149
Síða 150
Síða 151
Síða 152
Síða 153
Síða 154
Síða 155
Síða 156
Síða 157
Síða 158
Síða 159
Síða 160
Síða 161
Síða 162
Síða 163
Síða 164
Síða 165
Síða 166
Síða 167
Síða 168
Síða 169
Síða 170
Síða 171
Síða 172
Síða 173
Síða 174
Síða 175
Síða 176
Síða 177
Síða 178
Síða 179
Síða 180
Síða 181
Síða 182
Síða 183
Síða 184
Síða 185
Síða 186
Síða 187
Síða 188

x

Andvari

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Andvari
https://timarit.is/publication/346

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.