Andvari - 01.03.1969, Side 180

178
ARNÓR SIGURJÓNSSON
ANDVARI
í Yztafelli sem minnstan, hefur hann beinlínis ástríðu til að gera hlut Péturs
á Gautlöndum sem verstan. Svo að engum þurfi að dyljast þetta, skal lýsing
hans á Pétri tekin hér upp orðrétt:
„Fremstan þeirra1) skal telja Pétur Jónsson á Gautlöndum, sem tók við ríki
af föður sínurn, en var á flestan hátt alger andstæða hans að skapgerð og stjórn-
unarháttum. Pétur var lægri vexti en faðir hans og fyrirferðarlítill. Hann var
að vísu ör í lund eins og faðir hans, og virðist jafnvel hafa verið ennþá ráðríkari,
en á hinn bóginn kunni hann betur að stilla skap sitt. Honum lét það bezt að
vinna bak við tjöldin, var stilltur og prúðmannlegur, en sagður langrækinn og
hefnigjam, og í flestu þessu ólíkur föður sínum. Hann var alger reglumaður á
vín og hafði mikil áhrif á sveitarbrag til batnaðar með siðferðisstyrk sínum og
stjórnsemi. Það er sagt, að hann hafi mestan þátt átt í því að afnerna úr sveit
sinni að uppnefna fólk. Hann gerði það ekki með neinu offorsi. Aðferð hans
var sú, að ef hann heyrði einhvern uppnefndan, t. d. Gvendur kýrhaus, lét
hann á engu bera fyrst í stað. En skömmu síðar vék hann talinu að umræddum
manni og sagði: „Já, hvernig er það með hann Guðmund Jónsson bónda á Hóli.“
Þannig innrætti hann mönnum með hæglætinu, að það væri svívirða og fyrir
neðan mannlega virðingu að uppnefna náungann.
Með sama hæglætinu réð hann öllu, er hann vildi innan Huldufélagsins.
Hann hefur sjálfsagt rætt við féhga sína um landsins gagn og nauðsynjar í lýð-
ræðislegum rabbtóni. En ef um einhver áhugamál hans var að ræða, hefur hann
vafahust, ef að líkum lét, verið búinn að undirbúa jarðveginn og tryggja sér,
að hans vilji yrði ofan á. Það var hans venjulega aðferð bak við tjöldin, líka
þegar hann fór að starfa á Alþingi. Þannig hefur hs.nn sennilega verið í eðli
sínu undirförull, en því var aldrei gefið það nafn, því að hann var kurteis í
framgöngu og tali. Eru til ýmsar fremur vænrnar sunnudagaskólasögur um það,
lrve göfugur og mannúðarfullur hann hafi verið. Hann var ekki talinn neitt
afburðagreindur og fremur óáheyrilegur ræðumaður, ákaflega nákvæmur í öllu
og samvizkusamur og nokkuð langorður. Þeirri skoðun var fleygt um allt land,
að hann væri raunverulegur einvaldsherra Þingeyinga, og þingmaður þeirra
var hann í 30 ár. Hann var eins og fleiri forystumenn Þingeyinga óskólageng-
inn og varð síðast ráðherra."
Hér er í einu breytt frá því, sem er í riti Þorsteins. Það er skáletrað, þar sem
hann hverfur frá þeim fullyrðingastíl, sem svo mjög einkennir rit hans, yfir í
Leitis-Gróustíl. Þetta er þó ekki gert af því, að það fari honum sérstaklega illa,
heldur vegna þess, að það er bending um, að hér sé einhver á ferð, sem talar
1) Þ. e. forystumanna Huldufélagsins.