Andvari - 01.03.1969, Side 184

182
ARNÓR SIGURJÓNSSON
ANDVARI
Þingeyinga til mennta og dáða. Hann gerði það að nokkuð fastri venju, er hann
var formaður kaupfélags þeirra, að kalla þá, er hann treysti bezt til, að halda
hátíð með almenningi í nágrenni fundarstaðarins í lok kaupfélagsfundarins. Þess
vegna voru Þingeyingar undir það búnir að halda aldamótahátíð þá, er Þorsteinn
Thorarensen lýsir svo fagurlega í upphafi rits síns. Þeir áttu bæði manninn til
að setja hana á svið og stjórna henni, Sigurð í Yztafelli, ræðumenn og skáld,
söngflokka, íþróttamenn og hesta til að sýna. Auðvitað var þetta ekki allt Pétri
að þakka og enn síður, að hann ætti það allt. En hann var þá þegar hinn „dýrsti
aðalsmaður“ Þingeyinga. Elafi hann ekki verið til þess borinn frá upphafi, höfðu
þeir valið hann til þess að vera það, og það var þeim flestum ljúft.
Af því, sem Þorsteinn segir, að Pétur „hafi verið talinn“, er eitt ekki alveg
rangt. Hann var af ýmsum „talinn“ „ekki neitt afburðagreindur“ og „fremur
óáheyrilegur ræðumaður'. Við þetta má bæta því, að hann ritaði skrautlausan
stíl, og þótti ýmsum hann því ekki snjall rithöfundur heldur. Þetta stafaði bein-
linis af því, að hann vildi vera og var nákvæmur og samvizkusamur í framsetn-
ingu og af þeim sökum lítill áróðursmaður. Var það eins í samræðum sem í riti
og fundaræðum, enda þarf að nota þar sömu tækni eða svipaða til árangurs og
í fundaræðum og í riti. Þetta hlýtur Þorsteini Thorarensen að vera vel kunnugt,
og því kemur það fram eins og hver önnur endileysa (og er það raunar), að Pétur
hafi „vafalaust, ef að líkurn lét, verið búinn að undirbúa jarðveginn og tryggja,
að vilji sinn yrði ofan á“, þegar mál voru borin upp á fundum til ályktunar, og
að það hafi verið „hans venjulega starfsaðferð bak við tjöldin, líka þegar hann
fór að starfa á Alþingi". Það má vera hverjum rnanni ljóst, að þessa endileysu
segir Þorsteinn ekki til þess að segja satt eða sýna snilli sína í ályktunum, heldur
til þess eins að finna einhver sýndarrök til að undirbúa þann dóm, sem honum
er mjög í mun að kveða upp um Pétur, að hann hafi „sennilega verið í eðli sínu
undirförull".
Það skal fúslega játað, að Þorsteini Thorarensen er það mikil vorkunn, að
hann skuli komast að þessari dómsniðurstöðu um Pétur á Gautlöndum. Hann
hefur komizt að þeirri niðurstöðu, að Suður-Þingeyjarsýsla hafi verið ríki Péturs
í 30 ár, og skilur ekki, að slíkt hafi getað gerzt nema með áróðri, og fyrst það
var ekki í opinberum ræðum eða riturn, hlaut það auðvitað hafa gerzt bak við
tjöldin, þar sem menn hvorki sáu til Péturs eða heyrðu, þetta gat hann af því,
að „sennilega hefur hann verið undirförull“. Allt þetta mikla rit Þorsteins,
Gróandi þjóðlíf, er vitnisburður um, hve mjög hann metur menn eftir áróðurs-
hæfileikum þeirra, málsnilli í ræðu og riti, sérhverri snilli til að beita brögðum
við að hlunnfara menn til þess að fá vilja sínum framgengt, og að hann leitar
eftir því sjálfur að ná árangri, að fá viðurkenningu sem gáfaður og gegn sagn-