Andvari - 01.01.1978, Side 25

andvari
HHRMANN JÓNASSON
23
lands varð til. Fylgismenn hans voru auðvitað útilokaðir frá Alþýðusam-
handsþingi. En árið 1934 breyttu Kommúnistaflokkar Vesturlanda um
vinnubrögð. Þá burfu þeir frá þeirri réttlínu, senr þeir höfðu fylgt, og
tóku upp vigorðið: „Samfylking gegn fasisma og stríði.“
Mörgum fannst hættan af fasismanum svo nærri, að ástæða væri til
að sameina gegn benni alla þá, sem ekki vildu stjórnarbætti bans. Komm-
únistar voru því í sókn undir merki samfylkingarinnar. Alþýðuflokkur-
inn átti á ýmsan bátt í vök að verjast i stéttarfélögunum. Ymsum þeirn sem
sátu Alþýðusambandsþing 1936 þótti mestu varða, að hægt væri að af-
vopna kommúnista.
Þegar bér var komið sögu, hafði verið komið á skuldaskilum vélbáta-
eigenda og línuskipa. Togaraútgerðin bafði enga slíka fyrirgreiðslu hlotið
og var nú yfirleitt mjög illa stödd. Alþýðusambandsþing ályktaði, að til
þess að tryggja atvinnu og útgerð togaranna yrði að gera togarafélög upp
og láta ríkið taka við útgerð þeirra, sem ættu ekki fyrir skuldum. Var
þess jafnframt krafizt, að Alþýðuflokkurinn sliti stjórnarsamstarfinu, ef
ekki yrði tryggt innan þriggja mánaða, að kröfurn Alþýðusambandsþings-
ins yrði fullnægt.
Kveldúlfur b.f., senr var eign Ólafs Thors og bræðra bans, bafði verið
eitthvert stærsta og öflugasta togarafélag landsins, en átti nú ekki fyrir
skuldum. Landsbankinn bafði stöðvað lán til Kveldúlfs, en lét þess kost
að halda viðskiptum áfram, ef eigendurnir settu fasteignir sínar að veði
fyrir skuldum félagsins, og var það gert.
Hér þarf ekki að rekja stjórnmálasöguna náið, en vegna þessara sam-
þykkta Alþýðusambandsþings var þing rofið og efnt til alþingiskosninga
vorið 1937. Þá gerðu Sjálfstæðisflokkurinn og Bændaflokkurinn bandalag
og nefndu það breiðfylkingu Islendinga gegn rauðu flokkunum. Breið-
fylking befur lengi verið látið gilda sem þýðing á gríska orðinu falanx,
en það nafn hafði Franco á liði því, er hann beitti gegn lýðveldinu á Spáni.
Breiðfylkingarnafnið reyndist ekki sigursælt, en Framsóknarflokkurinn
vann mikinn sigur. Hann fékk báða þingmenn allra tvímenningskjördæm-
anna sex og 19 menn kosna alls. Þessum kosningasigri fylgdi það, að at-
kvæðafjöldi bak við bvern þingmann flokkanna varð ójafnari en nokkru
sinni fyrr eða síðar og var tvöfalt lægri bjá Framsóknarflokknum en öðrum
flokkum. Alþýðuflokknum gekk heldur jrunglega í þessum kosningum.
Kommúnistar fengu þingmann kosinn í fyrsta sinn og urðu þrír á þingi.
Alþýðuflokkurinn bafði nú 8 menn í stað 10 áður.