Andvari - 01.01.1980, Page 35

andvari
SNORRI STllRLUSON OG NORÐMENN
33
sogelser vil henvende sin Opmærksomhed - horer det ogsaa at undersoge, om
Snorres private Karakter og Livsforelse har havt Indflydelse paa hans Skrifter."
Enda þótt Storm efaðist um margt í frásögn Snorra, gerði hann ráð fyrir, að
hún hefði allmikið sögulegt gildi engu að síður. Þessi skilningur var ráðandi með-
al sagnfræðinga fram á þessa öld eða allt til þess að Svíinn Lauritz Weibull og
Norðmaðurinn Halvdan Koht hófu hina skörpu heimildarrýni sína.
I frægum fyrirlestri frá 1913 (sem prentaður er í Historisk tidsskrift
1914 og nefndur er Sagaenes opfatning av vár gamle historie) og í öðrum
greinum sínum, sem birtust seinna, mótar Koht nýjar starfsreglur sögulegra rann-
sókna. Það hefur smám saman orðið mönnum ljóst, að því er hann segir, að í
sögunum eru missagnir og skekkjur. Nú verði hins vegar að kanna, hvort sögurnar
beri ekki merki þeirrar tíðar, þegar þær voru ritaðar. Hann vill beina athyglinni
að heildarsýn þeirri, sem í sögunum birtist, svo og hneigð sagnanna.
Koht fullyrðir - og styðst þar við eldri sagnfræðinga - að í ritum Snorra
Sturlusonar megi greina þá grundvallarskoðun, að baráttan milli konungsvaldsins
og höfðingjavaldsins sé aflgjafinn í fornri sögu Noregs. Snorra skjátlist hins veg-
ar, að því er Koht segir. Ef kannaðar séu einstakar frásagnir Heimskringlu um
tengsl konungs og höfðingja, sé ekki unnt að finna skilningi Snorra neina stoð.
Þær séu mótaðar af atburðum samtíðar hans, og barátta Sverris konungs við
lenda menn sé það, sem villi Snorra sýn, þegar hann fjallar um sögu fyrri kon-
unga. Snorri hafi flutt þjóðfélagsandstæður samtíðar sinnar til fyrri aldar, þar sem
það gat átt við, að því er Koht telur.
Kenning Kohts um að, baráttan milli konungsvaldsins og höfðingjanna sé
rauði þráðurinn í Heimskringlu, hefur verið harðlega gagnrýnd. Hins vegar er
meginkenning hans talin rétt, kenningin, sem Gustav Storm ýjaði að í skrifum
sínum, að frásögn sagnaritarans um fyrri tíð taki svip af samtíð hans sjálfs. ís-
lenskir fræðimenn hafa sýnt fram á, að þessu sé svo einnig farið um íslendinga
sögur.
Edvard Bull tók við af Koht og hélt áfram starfi hans og gekk enn lengra.
I inngangi að öðru bindi verksins Det norske folks liv og historie (1931)
telur hann, að bókmenntir íslendinga á 13. öld, sem náðu hámarki með verkum
Snorra Sturlusonar, séu „en kostelig kilde til forstáelsen av det 13. árhundres
ándelige liv og kultur“. Fyrri sagnfræðingum hafi missést, að því er Bull telur,
þegar þeir héldu því fram, að þeir gætu notað bókmenntir frá 13. öld sem grund-
völl að samfelldri stjórnmálasögu Noregs allt frá 9. öld. í frásögnum Snorra sé
að vísu að finna atriði, sem styðjist við raunverulega atburði, að hann telur, en
..vi má [.. .] oppgi enhver illusjon om at Snorres mektige h-istoriske epos har
noen dypere likhet med det som faktisk skjedde i tiden mellem slaget i Hafrs-
fjord og slaget pá Re,“ árið 1177.
Sagnfræðingar nú eru flestir þessarar skoðunar. Við verðum að sætta okkur
við, að Snorri gefur ekki rétta mynd af lífi og starfi norskra konunga. Voldug