Andvari - 01.01.1985, Side 83

ANDVARI
JÓNAS JÓNSSON OG MENNINGARSJÓÐUR
81
Síðara frumvarpið, um Menningarsjóð, lilaut einnig góðan byr og varð
að lögum. Meginefni þeirra laga er þetta:
Stofna skal sjóð, er nefnist Menningarsjóður. Tilgangur lians er að styðja
almenna menningu í landinu, rannsókn íslenskrar náttúru og þróun þjóð-
legrar listar. 1 il sjóðsins falla árlega allar tekjur af áfengi, hverju nafni sem
nefnist, sem ólöglega er flutt til landsins og upptækt gert af réttvísinni, ali-
ar tekjur af seldum skipum, sem af sams konar ástæðum hafa verið gerð
upptæk, svo og allar sektir fyrir brot á áfengislöggjöfmni, bæði samkvæmt
landslögum og lögreglusamþykktum.
Menntamálaráð hefur á hendi yfirstjórn Menningarsjóðs. í apríl ár hvert
skiptir sjóðstjórnin tekjum frá liðnu ári í þrjá jafna hluta. Skal einum þriðj-
unginum varið til þess að gefa út góðar alþýðlegar fræðibækur og úrvals
skáldrit, frumsamin eða þýdd. Annar þriðjungurinn gengur til að kosta vís-
indalegar rannsóknir á náttúru landsins og til útgáfu vísindalegra ritgerða
um íslenska náttúrufræði. Einum þriðjunginum skal varið til að kaupa lista-
verk fyrir landið, til að verðlauna uppdrætti af byggingum, húsbúnaði og
fyrirmyndum fýrir heimilisiðnað í þjóðlegum stíl. Einnig má verja fé til út-
gáfu veggmvnda eftir íslenskum listaverkum til heimilisprýði.
Sérákvæði voru í lögunum um yfirstjórn tveggja deilda sjóðsins, bóka-
deildar og náttúrufræðideildar. Bókaútgáfunni skyldu stýra þrír menn
sjálfkjörnir: Prófessorarnir í íslenskum bókmenntum og si'jgu við Háskóla
Islands og kennarinn í íslensku við Kennaraskólann. Náttúrufræðideildin
var einnig sett undir stjórn þriggja sjálfkjörinna manna: forstöðumanns
náttúrugripasafnsins í Reykjavík og kennaranna í náttúrufræði við
Menntaskólann í Reykjavík og Gagnfræðaskólann (brátt Menntaskólann) á
Akureyri. Skoraðist einhver þessara manna undan fyrrgreindum störfum,
skyldi Menntamálaráð skijta mann í hans stað. — Sá hluti Menningarsjóðs,
sem styðja átti listir, stóð undir beinni stjórn Menntamálaráðs.
Enda þótt frumvörp Jónasar Jónssonar um Menntamálaráð og Menning-
arsjóð hlytu góðar viðtökur á Alþingi og yrðu brátt að lögum, sætti það
nokkurri gagnrýni, að sjóðnum skyldu ætlaðar tekjur af rekstrarfé fyrir
áfengislagabrot. Jón Þorláksson, formaður stjórnarandstöðuflokksins,
kvaðst vera fylgjandi stofnun sjóðs til eflingar vísinda og lista, en taldi
tekjuöflunaraðferðina óviðfelldna og eðlilegra að ætla Menningarsjóði
framlag af almennum tekjum ríkissjóðs. Ásgeir Ásgeirsson, formaður
menntamálanefndar neðri deildar, svaraði þeirri athugasemd á )>á leið, að
oft haft reynst næsta erfitt að fá fjárveitingu til menningarmála. Og hann
bætti við: „Það er gamall siður að láta mammon ranglætisins vinna eitthvað
gott sér afbötunar, og verður það ekki betur gert en að styrkja listir og vís-
indi.“
6