Andvari - 01.01.1985, Qupperneq 96

94
GILS GUÐMUNDSSON
ANDVARI
renna í sjóð, er hefði þann tilgang „að vernda andlegt frelsi íslenskra rit-
höfunda.“
Næstu missirin átti Jónas Jónsson í hörðum deilum við ýmsa rithöfunda
og myndlistarmenn. Var hann ásakaður um að beita aðstöðu sinni sem for-
maður Menntamálaráðs til að ntismuna listarmönnum, reyna að segja þeim
fyrir verkum, kúga þá til ltlýðni. Athygli alþjóðar vakti hin heiftúðuga
viðureign Halldórs Laxness og Jónasar, enda mættust þar stálin stinn. Var
nú af sem áður var, þegar hvor bar liið mesta lof á annan. Deilur Jónasar
við myndlistarmenn urðu og óvægilegar, en á því sviði var Jónas eindreg-
inn talsmaður hefðbundinnar listar og barðist af ákafa gegn flestum nýjum
listastefnum.
Árið 1940 sendu 14 myndlistarmenn Alþingi ávarp, þar sent gagnrýnd
var starfsemi Menntamálaráðs, einkum kaup þess á listaverkum. Var það
talið lágmarkskrafa, að við val á þeim starfaði maður, sem hefði sérþekk-
ingu á myndlist. Út af bréfi þessu urðu blaðadeilur milli formanns Mennta-
málaráðs og myndlistarmanna.
Innan Bandalags íslenskra listamanna gætti sívaxandi óánægju með
starfshætti Menntamálaráðs. í marsmánuði 1942 var Alþingi sent ávarp,
undirritað af 66 mönnum úr öllum deildum bandalagsins. Voru í þeim
hópi margir kunnustu listamenn landsins. í skjali þessu var farið hörðum
orðum um vinnubrögð Menntamálaráðs, og ekki síst gagnrýnd blaðaskrif
formanns, sem heföi „á síðustu árum skrifað ýmsar greinar um íslenska list
og listamenn, sem vér teljum alveg óviðurkvæmilegar af manni í hans
stöðu.“ Gerðar voru og athugasemdir um reikninga Menningarsjóðs. Und-
ir lok ávarpsins segir:
Sumt í starfsháttum Menntamálaráðs, einkum að því leyti, sem
þeir mótast af gerræðislegri vanstillingu formanns þess, fínnst oss lítt
við unandi, teljum það skaðlegt heilbrigðum þroska íslenskra lista og
ósamboðið vel háttuðu þjóðfélagi.
Jónas Jónsson svaraði ákæruskjali listamannanna í löngu máli í Tímanum.
Taldi hann samblástur þennan af rótum kommúnista og „gistivina" þeirra
runninn. Jafnframt hvarf hann að því ráði að efna til sýningar á verkurn
fimm listmálara, sem Menntamálaráð hafði keypt verk eftir á undanförn-
um árum. Kvaðst hann gera það til að sýna, „hvað þjóðfélaginu stóð til
boða, ef þessum mönnum var fengið vald til að fylla væntanlegt listasafn
með þeirri ntyndgerð, sent þeir kunna skil á.“
Málverkunum var fyrst komið fyrir í tveimur hliðarsölum Alþingishúss-
ins, en síðan var þeim stillt út í sýningarglugga í Aðalstræti. Deilumál þessi
öll vöktu að vonum gífurlega athygli og var margt um þau rætt og ritað,
ekki síst myndlistarsýninguna. Reis nú á ný blaðadeila milli Jónasar Jóns-
sonar og Sigurðar Nordals, sýnu hvassari og persónulegri en hin fyrri.