Andvari - 01.01.1985, Qupperneq 108

106
HÖSKULDUR ÞRÁINSSON
ANlJVARi
4. Framburðarrannsóknir — nokkrar niðurstöður.
Það er alkunna að á árunum milli 1940 og 1950 var gert verulegt átak í
frantburðarkennslu í íslenskum skólum. Aðalstjórnandi þess átaks var dr.
Björn Guðfínnsson. Það er oft til þess vitnað að þetta átak hafi borið góðan
árangur, en það er vert að hafa í huga að dr. Björn vissi hvað hann vildi
gera vegna þess að hann studdist við áralangar rannsóknir sem hann hafði
unnið að með styrk hins opinbera (sjá t. d. tilvitnuð rit hans í ritaskrá). Svo
að vitnað sé til líkingarinnar sem áður var notuð, má segja að dr. Björn hafi
bæði verið grasafræðingur og garðyrkjumaður og sem garðyrkjumaður lá
hann ekkert á þeirri skoðun sinni að honum þóttu ekki öll blóm jafnfalleg
eða fara jafnvel í garði. Menn geta haft mismunandi skoðanir á þeim tillög-
um sem dr. Björn hafði frant að færa um framburðarkennslu, þ. e. á leið-
beiningum hans um garðrækt, svo að haldið sé áfram með líkinguna, en
engum blandast hugur um að hann vann stórvirki í rannsóknum og þeir
sem hafa fengist við móðurmálskennslu búa enn að því á margan hátt sem
Björn vann. Nú eru uppi raddir um það að aftur þurfi að gera átak í fram-
burðarkennslu en það liggja ekki enn fyrir neitt nálægt því nægilega ítar-
legar upplýsingar um framburð landsmanna til þess að hægt sé að segja að
aðstæður séu svipaðar því sem var á dögum Björns. Ég vil þó leyfa mér að
segja hér dálítið frá rannsóknum sem við Kristján Árnason höfum unnið að
undanfarin ár og skýra svolítið frá því á hvern hátt þær ættu að geta orðið
mönnum að liði í skólastarfi og myndað grundvöll undir skynsamlega um-
ræðu um framburðarmál.
Rannsókn okkar Kristjáns stendur nú þannig að efnissöfnun er mjög
langt komin og henni lýkur væntanlega að mestu á þessu ári (1985). Við
höfum ferðast um allt land með aðstoðarmönnum okkar og fylgt þeirri
meginreglu að koma í hvern hrepp eða hvert sveitarfélag og ræða þar við
svo sem 10 manns að jafnaði, þó yfirleitt heldur fleiri í stærri þorpum og
kaupstöðum en færri í mjög fámennum hreppum. í Reykjavík var úrtakið
um 200 manns. Gera má ráð fyrir að könnunin nái til a. m. k. 2500 manna
um það er lýkur. Viðtöl við hvern einstakling eru oftast 20-30 mínútur
þannig að heildartími viðtalanna gæti orðið á annað þúsund klukkustund-
ir. Það er því augljóslega geysileg vinna að hlusta á öll viðtölin og vinna úr
þeim, því að auðvitað er ekki nóg að láta segulband með viðtölunum ganga
viðstöðulaust í 1000 klukkutíma eða svo, heldur verður að hlusta gaum-
gæfilega á framburð hvet s einstaklings og skrá á sérstök eyðublöð öll þau
atriði sem markverð þykja. Þá koma auðvitað oft upp álitamál þannig að
rannsóknarmaðurinn verður að marghlusta á sama orðið, en annars hlusta
minnst tveir á hverja upptöku og oftast þrír það sem af er. Úrvinnslunni er
nú þar komið að lokið er hlustun og tölvuvinnslu á efni úr Vestur-Skafta-
fellssýslu, Reykjavík og Kópavogi, en efni úr Skagafjarðarsýslu, Eyjaíjarð-