Andvari - 01.01.1985, Page 119

ANDVARI
UM ATHUGUN A FRAMBURÐI
117
ólíklegt að svo haf'i alltaf verið hér á landi og að svo sé einnig í öðrum
löndum. Það getur vel verið að þetta eldist af mönnum að einhverju leyti,
án þess að gripið sé til sérstakra aðgerða. Um þetta veitir könnun okkar
Kristjáns engin svör enn sent kornið er. Og það er auðvitað margt fleira
varðandi framburð nútímaíslensku sem við höfurn ekki kannað sérstaklega
en menn þyrftu þó að vita til þess að geta frætt skólanemendur um
framburð. Það virðist t. d. nokkuð ljóst að framburður er að nokkru háður
talstíl, talhraða og ýmsum aðstæðum og ég lield að svo hljóti alltaf að vera.
Ég tala öðruvísi heima í stofu við fjölskyldu mína en þegar ég er að flytja
fyrirlestur á ráðstefnu eða tala í útvarpið og ég held að þannig sé ílestum
farið. Ég held hins vegar að það vanti talsvert mikið á það ennþá að við vil-
um í hverju þessi munur er fólginn. Og til að minna menn svolítið á það vil
ég í lokin víkja að einni gerð enn af textanum hans Sverris Páls. Ég hef
reynt að búa til þriðju „stafsetninguna" til að sýna framburð sem mér dett-
ur í hug að sé „eðlilegur" framburður tveggja unglinga sem hittast einhvers
staðar úti við, eru vel kunnugir og eru að spjalla svona eins og tveir kunn-
ingjar spjalla án þess að þurfa nokkuð að leggja sig fram til þess að skiljast,
eins og menn þurfa hins vegar að gera þegar þeir flytja fyrirlestur. Ég hef
breytt gerð Sverris Páls að því leyti að ég hef sniðið burtu þau einkenni sem
gætu flokkast undir óskýrmæli af því tagi sem ég var að lýsa, en ég hef þó
reyndar stundum sett sviga utan um stafsetningartákn fyrir önghljóð sem
ég held að algengt sé að menn sleppi - algengara en svo að mér sýnist ótví-
rætt að kenna það við sérstakt óskýrmæji. Ég skal þó játa að hér styðst ég við
hugboð fremur en rannsóknir og hér er enn eitt rannsóknarverkefnið sem
bíður. Það er þó athyglisvert að Stefán Einarsson (1945:27-29) getur um
hliðstæð atriði og það styður mig í þeirri skoðun að þetta hugboð sé nokkuð
traust. Svipuðu máli gegnir um það hvort menn segja á eftir eða á ettir og
líka af kverju eða akkvurju. Hvort tveggja sýnist mér geta kallast eðlilegur
framburður við óformlegar aðstæður og í þeirri gerð sem ég er nú að tala
um hef ég gefið báða kostina. Menn geta prófað þetta sjálfir með því að lesa
fyrst á annan veginn og síðan á hinn - þ. e. sleppa eða sleppa ekki þeim
önghljóðum sem ég hef sett í sviga og segja líka ýmist ettir eða eftir, akkvurju
eða af hverju (þetta síðasta verða menn þó að bera öðru vísi fram ef þeir
bafa /m-framburð). Menn geta þá velt því fyrir sér hvort annar framburð-
urinn sé óeðlilega óskýr iniðað við þær aðstæður sem lýst var:
Hæ.
Hæ.
Kva(ð) seiirðu?
Gott, bara.
Kvað ætlarð a(ð) far á ettir/eftir?
Kva(ð) seiirðu?