Andvari - 01.01.1985, Síða 148

146
JÓN THOR HARALDSSON
ANDVARI
Marx og Engels, nema eí vera skyldi smápésa, sem dönsku sosialdemokrat-
arnir gáfu út fyrir heimsstyrjöldina fyrri, þar á nteðal Kommúnistaávarp-
ið.“ Hitt er svo annað mál, að hvorki þá né síðar var ég í aðstöðu til þess að
setja mig „fræðilega" á neinn háan hest.
Ólafur var á þessum árum, það er upp úr 1950, orðinn að mörgu leyti
það sem kalla mætti „einóður". Hann hafði óþrjótandi áhuga á náttúru-
fræði og vildi helzt ekki um annað tala og þá einn. Alltaf brá þó fyrir öðru
hverju leiftrandi húmor, sem verið hafði einn helzti styrkur hans í ræðustól
ásamt flutningi: „Það var meira hvernig hann sagði það en hvað hann sagði"
— þannig lýsti Jón Rafnsson í mín eyru áhrifunum af Ólafi, þegar hann
kom austur á Eskifjörð, minnir mig Jón segði, að stofna verkalýðs- og sjó-
mannafélag þar. Eitt sinn var það, að ég fór með „fímmaurabrandara", sem
ég hafði hirt úr einhverju blaðinu, að bezta ráðið við villu á öræfum væri að
hafa með sér „kapalspil" og setjast og leggja „kapal“ ef maður villtist: Það
væri sent sé öruggt, að innan stundar stæði einhver bak við mann, sem
segði, hvað rnaður ætti að gera næst. „Ég kann aðra aðferð*betri,“ sagði þá
Ólafur. „Þú berð á þér vasahníf, og ef þú villist, tekurðu bara upp hnífínn
og lætur blaðið snúa í norður!"
Ólafur kunni frá mörgu að segja. Indriði Einarsson var orðinn háaldrað-
ur og víst mikið „út úr heiminum", eins og sagt er. Hann kom á kaffíhús
þar sem Ólafur sat ásamt fleirum. Indriði sat eins og drumbur. Ólafur
kvaðst þá hafa heyrt vísu þessa:
Prútið var loft og þungur sjór,
ég þrammaði niður hjá Duus.
Pað var hann Indriði Emarsson,
hann œtlað’ á kaffihús.
„Þá bráði aðeins af honum, og liann skellihló," sagði Ólafur, „en svo féll
hann niður í santa farið aftur.“ Ellin hallar öllunt leik.
Ólafur var kominn, að vísu ekki í kennslubækur, en inn í söguna samt
sem brautryðjandi jafnaðarstefnunnar á íslandi. Ég spurði hann einu sinni,
hvort hann ætlaði ekki að skrifa ævisögu sína. „Nei, það geri ég aldrei,"
svaraði hann. „Fólk myndi segja: „Helvíti er karlinn montinn, hann lætur
eins og hann hafí einn gert allt.“ En svona var það! Það kom bara svona
mikiö á mig.“ - Og má vel hafa verið satt.
Eina sögu sagði Ólafur mér ærið athyglisverða. Hann var til þess að gera
nýkominn frá Kaupmannhöfn og farinn að boða verkalýðsbaráttu ogjafn-
aðarstefnu hér heima, þegar hann er eitt sinn á gangi á Skólavörðuholtinu
með vini sínum. Þeir mæta manni, sem tekur ofan, og þeir svara á sama
hátt. Á eftir spyr Ólafur: „Þekktir þú þennan mann?“ Hinn neitar því, og
Ólafur, sem ekkert kannaðist við manninn, spyr, livað hann hafí þá verið