Andvari - 01.01.1985, Page 149

ANDVARI
ÓLAFUR FRIÐRIKSSON
147
að taka ofan fyrir þeim. „Jú, sjáðu nú til,“ svarar vinur Ólafs, „þú sást það
á klæðaburðinum, að þessi maður var greinilega verkamaður. Margir
verkamenn gera sér að reglu að taka ofan, ef þeir mæta manni með hatt, ef
þeir skyldu þurfa að leita til hans með vinnu síðar.“ „Þá sá ég fyrst,“ sagði
Ólafur, „hvað við vorum andskoti aumir."-
Það heyrði ég sagt, að Ólaf hefði alltaf langað á þing, þótt ekki yrði af því.
Hann var þó ekki í minnsta vafa um áhrif sín. Hann hafði víst einhver af-
skipti haft af Sambandslögunum eða samningunum um þau og sagði mér,
að hann befði lært á því, að það ætti alltaf að byrja á því að semja um smá-
atriðin en bíða með aðalatriðin. Það skilaði beztum árangri. Eina þjóðsögu
aflífaði Ólafur fyrir mér gjörsamlega. Ég hafði fengið þá hugmynd, að
dönsk alþýða hefði ætíð verið íslendingum vinveitt; það væri aðeins ill og
bölvuð yfirstéttin, sem hefði níðzt á okkur. Ólafur kvað þetta af og frá um
Dani, þeir hefðu hugsað eftir þessum leiðum: „Ég þekki Friðriksson, það er
ágætur strákur, en allir hinir eru vitlausir!" Og má aftur vel hafa satt verið.
Kalda stríðið og McCarthyisminn voru í algleymingi á árunum upp úr
1950, og Ólafur var haldinn, að manni fannst, allt að því sjúklegu komm-
únistahatri. Ég hygg, að hann hefði á þeim árum með glöðu geði skrifað
nndir lög, sem gert hefðu kommúnista hartnær óalandi ogóferjandi. Aftur
er ég jafn sannfærður um það, að hann hefði gefið sinn síðasta eyri ogjafn-
vel lagt líf sitt í sölurnar fyrir kommúnista, sem var vinur hans og hann
þekkti sjálfur; þetta var svo góður drengur. Öll „vinstrivilla“ í Alþýðu-
flokknum var að hans dómi ekkert nema óguðlegt kommúnistadaður. Þeir
Hannibal Valdimarsson og Alfreð læknir Gíslason voru um þessar mundir
að byrja að stökkva út undan sér pólitískt, og Alfreð var rekinn úr
flokknum. Ég spurði Ólaf, hvaða lógík væri í því að reka Alfreð en ekki
Hannibal. „Engin!“ svaraði Ólafur stutt og laggott („En Hannibal lofaði bót
og betrun!" sagði Haraldur Guðmundsson, þegar ég bar þetta undir hann
seinna úti í Osló).
Ólafur vissi ætíð vel af sér. Hann hafði á árum áður gefið ut fyrsta bita-
stæða glæpareyfarann á íslenzku, „Allt í lagi í Reykjavík" heitir hann. „Ég
tók mig til og las bókina upp aftur fyrir nokkru“ sagði Ólafur við mig, „mik-
ið helvíti er hún góð!“ Hann setti aldrei ljós sitt undir mæliker, blessaður.
Hann gaf mér síðan bókina, ég fylgdi honum upp á það sem mér þótti vera
hanabjálkaloft í Alþýðuhúsinu að sækja hana, þar bjó þá Ólafur. Er. ekki
fékk ég að koma með honum inn í vistarveruna, hann skauzt inn að sækja
snilldarverkið. Þó þóttist ég sjá það sem í sjónhending væri, að þrifnaður og
reglusemi væru ekki allsráðandi á heimilinu, og var enda mál Ólafs eins.
Eftir stúdentspróf fór ég fljótlega til náms í Noregi og sá ekki Ólaf eftir
það. Svo frétti ég, að hann væri kominn á Klepp. „Mér hefur alltaf verið
hulin ráðgáta, hversvegna Ólafur Friðriksson snerist á sveif með kommún-
>stum,“ segir Hendrik Ottósson. En það er nú svo, að kommúnisminn var